Ιστορία Ιπποδρομιών Δοξάτου
Η τέχνη της ιππασίας ανάγεται στους Σκύθες, που την χρησιμοποιούσαν για στρατιωτικούς κυρίως λόγους.
Από τους Σκύθες διδάχτηκαν την ιππική τέχνη οι Έλληνες. Το πρώτο γνωστό σύγγραμμα «περί Ιππικής» είναι του Ξενοφώντα το 400π.χ. Στην Ελλάδα η Ιππασία είχε μεγάλη ανταπόκριση από τον κόσμο και οι αγώνες ταχύτητας με τα άλογα έγιναν ολυμπιακό άθλημα. Από τους Έλληνες το πάθος για τους ιππικούς αγώνες πέρασε στη Ρώμη, όπου εγκαταλείφθηκαν με την κατάρρευση της Δυτικής Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, σε αντίθεση με το Βυζάντιο που έμειναν προσφιλείς.
Στο Μεσαίωνα η ιππασία σημειώνει πρόοδο κα τελειοποιήθηκε το σύστημα ιππασίας και αναζωογονήθηκαν οι ιππικοί αγώνες κυρίως στην Αγγλία, όπου από το 1154 γινόταν παζάρι και τα ωραιότερα και γρηγορότερα άλογα πουλιόνταν σε ψηλές τιμές. Πρώτοι αγώνες έγιναν στο Στάντφορτ και στο Τσέστερ και στα 1617 ιδρύθηκε στο Λίνκολν ο πρώτος κανονικός ιππόδρομος.
Η δική μας περιοχή αποτελεί την ευρύτερη περιοχή όπου διατηρούσε κατ’ αρχήν ο Φίλιππος το ιππικό του. «Φιλώ τον ίππο», αγαπώ το άλογο
Στα χρόνια της Τουρκοκρατίας υπήρχαν τσιφλίκια Τούρκων και Ελλήνων, που διατηρούσαν κτηνοτροφικές μονάδες, κολίγους και είχαν άλογα και συχνά υπήρχαν αντιπαραθέσεις μεταξύ τους και συγκρούσεις. Από αυτές γεννήθηκε το έθιμο των ιπποδρομιών. Εκείνα τα χρόνια η αφετηρία βρισκόταν κοντά στο χωριό Καλαμώνας ( τενάγη των Φιλίππων) και στη συνέχεια περνούσαν έξω από το Καλαμπάκι και κατέληγαν στο Δοξάτο κοντά στα παλιά κεραμοποιεία. Οι Τούρκοι χρησιμοποιούσαν στους αγώνες των ιπποδρομιών παιδιά Αρμενίων που μετά τον ξεριζωμό του 1915 είχαν έρθει στην Ελλάδα στη δούλεψη των Τούρκων. Αυτά τα παιδιά δεν ήξεραν ιππασία και τα έδεναν πάνω στα άλογα και φυσικά τραυματίζονταν ή σκοτώνονταν.
Κατά τον ένοπλο Μακεδονικό Αγώνα οι ιπποδρομίες του Δοξάτου αποτέλεσαν μια καλή δικαιολογία για τη συνάντηση των οπλαρχηγών και γι’ αυτό γίνονταν και περισσότερες φορές το χρόνο.
Μετά την απελευθέρωση του 1913 καθιερώθηκαν στις 2 Μαΐου στην πανήγυρη του Δοξάτου. Ημέρα της ανακαίνισης των Λειψάνων του Αγίου. Λίγο πριν από τη φυτεία του καπνού και την έναρξη της δύσκολης καλλιέργειας. Σημαντικό γεγονός οι ιπποδρομίες όχι μόνο για τους κατοίκους του Δοξάτου αλλά και αυτούς των γύρω χωριών που έφερναν τα άλογά τους για τον μεγάλο «Γκουσού» ή απλά για να δουν τις ιπποδρομίες. Υπήρχε και μεγάλος φανατισμός και πολλές φορές γινόταν αγώνας για να εμποδίσουν τα άλογα τω αντιπάλων να νικήσουν. Στο τέλος όμως επικρατούσε η συμφιλίωση και όλοι μαζί άρχιζαν το γλέντι. Όταν τερμάτιζε το πρώτο άλογο, οι συγγενείς έσπαζαν στο μέτωπό του ένα αυγό για να μην το πιάσει το κακό το μάτι και όλοι μαζί γιόρταζαν τη νίκη του αλόγου τους. Κατόπιν οι νικητές κατευθύνονταν προς την Εκκλησία του Αγίου Αθανασίου, με τη συνοδεία ζουρνά και νταουλιού όπου τους περίμενε κόσμος. Το έπαθλο ήταν και είναι για το άλογο ένα παραδοσιακό ταπί που το ρίχνουν στην πλάτη του αλόγου κα για τον αναβάτη ένα αρνί, που το έβαζαν στον ώμο του και το γυρνούσαν στους δρόμους του χωριού.
Την όλη διοργάνωση της πανήγυρης την είχε η εκκλησιαστική επιτροπή με τη βοήθεια των κατοίκων.
Όλα αυτά τα άλογα ήταν άλογα αγροτικά που για το Δοξατινό ήταν πάντα πιστός σύντροφος σε όλες τις αγροτικές ασχολίες.
Στο όργωμα, στην σπορά, στην φυτεία και στο κουβάλημα του νερού με τα βαρέλια, αργότερα στο τσάκισμα του καπνού και στη μεταφορά του με τα κάρα και τις σούστες.
Και στις στιγμές όμως της διασκέδασης οδηγούσε τις παρέες σε μέρη γλεντιού και πανήγυρης. Στον τρύγο πάλι πρώτο το άλογο.
Υπήρχαν πάνω από χίλια άλογα και όλα δηλωμένα στις αρχές του τόπου. Πολλά από αυτά τα πιο εύρωστα και ρωμαλέα ήταν και επιστρατευόμενα.
Όμως με το πέρασμα του χρόνου πρώτα με την μετανάστευση εσωτερική και εξωτερική και με την συρρίκνωση της αγροτικής οικονομίας, αλλά και με την ανάπτυξη της τεχνολογίας και την αντικατάσταση του αλόγου από τις αγροτικές μηχανές άρχισε η φθίνουσα πορεία του των ιπποδρομιών. Τα άλογα ήταν ελάχιστα και κινδύνευε να χαθεί το έθιμο αυτό. Για το λόγο αυτό δημιουργήθηκε ο ιππικός σύλλογος του Δοξάτου το 1982 και αναγνωρίστηκε ως αθλητικό σωματείο από τη Γενική Γραμματεία Αθλητισμού το 1983. Έτσι ήρθαν άλογα από τον ιππόδρομο και ακόμη εκτός από τον σύλλογο αγόρασαν και κάποιοι Δοξατιανοί άλογα και τα συντηρούν με δυσκολία, αλλά συνεχίζεται έτσι αυτός ο πανάρχαιος θεσμός και σύμφωνα με μια Γαλλίδα ερευνήτρια ο «αρχαιότερος ιππόδρομος» του κόσμου.
Σήμερα συμμετέχουν στις ιπποδρομίες του Δοξάτου αρκετοί σύλλογοι από τη βόρεια Ελλάδα αλλά κα τα άλογα του Δοξάτου αγωνίζονται σε άλλες ανάλογες διοργανώσεις.
Σύντομο ιστορικό του Πολιτιστικού και Μορφωτικού Συλλόγου Δοξάτου
E-mail: doxpolsi@otenet.gr
http//:www.doxato.net
Ο Πολιτιστικός και Μορφωτικός Σύλλογος Δοξάτου ιδρύθηκε το 1982 (με υπ’ αριθμ. απόφαση Πρωτοδικείου 143/23-3-1982) και με τους στόχους:
1.Την ανάπτυξη των κοινωνικών δεσμών και τη διάδοση πνεύματος αλληλεγγύης μεταξύ των κατοίκων της πόλης.
2.Την καλλιέργεια και τη διάδοση της λαϊκής τέχνης και της παράδοσης του τόπου.
3.Τη θετική βοήθεια για την επίλυση κάθε πολιτιστικού προβλήματος της πόλης μας.
Δράση
Δημιουργία χορευτικών τμημάτων
Παραδοσιακές ενδυμασίες
Εκθέσεις φωτογραφίας, κοσμήματος, ψηφιδωτού, παραδοσιακών στολών, λαϊκής τέχνης και εργαλείων από την καλλιέργεια του καπνού και το άλογο.
Χορωδία Ομιλίες
Διοργάνωση πανήγυρης Δοξάτου
Χοροί από τα τμήματα του Συλλόγου στις Εθνικές Επετείους.
Προβολές κινηματογραφικές, παραστάσεις θεατρικές, Συναυλίες
Κοινωνικό έργο: Συμμετοχή σε εράνους, συγκέντρωση ποσών για στήριξη ασθενών κ.ά
Δημιουργία καταλόγου αιμοδοτών.
Σήμερα
Ισχύουν όλα τα προηγούμενα εκτός από τη χορωδία και ακόμη.(Σήμερα προσπάθεια δημιουργίας μουσικού συγκροτήματος για να πλαισιώνει εκδηλώσεις Συλλόγου, ΚΑΠΗ)
-Εφημερίδα «τα Νέα του Δοξάτου» Διανύει τον τρίτο χρόνο λειτουργίας.
Τακτικοί συνδρομητές πάνω από 400
-Τμήμα Αγιογραφίας
-Τμήμα Ζωγραφικής
Δημιουργία Ιστοσελίδας( http/: doxato.net) και Σύνδεση με τους απόδημους Δοξατιανούς και όχι μόνο
Στέγαση στο Πνευματικό Κέντρο του Δοξάτου, όπου λειτουργεί παράλληλα σε εθελοντική βάση
Δανειστική Βιβλιοθήκη και εξυπηρετεί πάνω από 100 τακτικούς αναγνώστες, στην πλειοψηφία γυναίκες και μαθητές μικρούς. Με Συλλογή σπανίων εκδόσεων βιβλίων προσφορά του Πολιτιστικού Συλλόγου.
Κέντρο Νεότητας που λειτουργεί τα απογεύματα και το Σάββατο το πρωί πάλι εθελοντικά από τον πολιτιστικό Σύλλογο Δοξάτου.
Στο θαυμάσιο Νεοκλασικό κτίριο του Δήμου Δοξάτου λειτουργεί ακόμη μόνιμη έκθεση
Έργων Ζωγραφικής του Δ. Χιωτόπουλου.και με δυνατότητα
1. Στον 3ο όροφο Ιστορικού Μουσείου. Έκθεση μαρτυριών και φωτογραφιών από τις μαρτυρικές στιγμές που βίωσε ο τόπος, αλλά και παράλληλα
Έξοχα δείγματα της αστικοποίησης και της οικονομικής ευρωστίας του τόπου.
2.Και ακόμη σε κάποιο από τα πολλά Καπνομάγαζα του Δοξάτου
Περιβαλλοντικό Κέντρο για τη Ιστορία και την καλλιέργεια του καπνού.
Σταθερές ημερομηνίες εκδηλώσεων: 2 Μάη Πανήγυρη Δοξάτου εβδομαδιαίες εκδηλώσεις με ιπποδρομίες, εκθέσεις, συναυλίες Δοξατιανός Γάμος κ.ά.
18 Ιανουαρίου: Αγίου Αθανασίου
29 Ιανουαρίου: Εσπερινός για προστάτες παιδείας
στο παρεκκλήσι των Εκπαιδευτηρίων Δοξάτου
Αύγουστος: Εβδομαδιαίες Καλλιτεχνικές εκδηλώσεις του Πνευματικού Κέντρου
8 Μαρτίου: Ημέρα Γυναίκας ( Εισηγήσεις παρουσιάσεις διαφανειών, για τη γυναίκα στο πέρασμα των αιώνων)
23 Μαρτίου: ημέρα ποίησης και για φέτος αφιέρω-
μα στον Χατζηδημητρίου Γιάγκο Ιεροψάλτη και ποιητή του Δοξάτου
Αφιέρωμα στη μητέρα και τη Λογοτεχνία
19 Μάη: Ποντιακή Γενοκτονία
7 Ιουλίου: Αγίας Κυριακής (κοινές εκδηλώσεις με τη Χωριστή)
26 Οκτωβρίου: Ευλογία σιτοπαραγωγών στην Αγία Κυριακή ( Εκδηλώσεις)
1 Φεβρουαρίου: Αγίου Τρύφωνα ευλογία για τους
Αμπελουργούς και εκδηλώσεις στους Αγίους Θεοδώρους
Αγίων Θεοδώρων: κινητή γιορτή Πρώτο Σάββατο Μ. Τεσσαρακοστής
Και σε όλες τις Εθνικές επετείους και τις μεγάλες θρησκευτικές γιορτές.
30 Ιουνίου: Απελευθέρωση του Δοξάτου μετά από αιώνων σκλαβιά με ολοκληρωτική καταστροφή και σφαγή των κατοίκων.
29 Σεπτεμβρίου: Πρώτη ένοπλη αντίσταση στην Ευρώπη ενάντια στον Άξονα και σφαγή των κατοίκων ως αντίποινα.
Επόμενο βήμα:
Η έκδοση λευκώματος με σύντομο ιστορικό του τόπου και συλλογή σπανίων φωτογραφιών με:
-Τη θαυμάσια αρχιτεκτονική και ρυμοτομία (Εκπαιδευτήρια, επαύλεις και ο ιερός Ναός του Αγ. Αθανασίου)
- Την Οικονομία με την καλλιέργεια του καπνού την επεξεργασία και το εμπόριο
-Την καθημερινή ζωή ( ενδυμασία και διασκέδαση)
-Την παιδεία και τον πολιτισμό. Με τη Μαντολινάτα και τους συλλόγους αλλά και τους ζωγράφους και καλλιτέχνες που πέρασαν από το Δοξάτο
Την Πανήγυρη του Δοξάτου με τις γνωστές ιπποδρομίες
αλλά και συγκλονιστικές στιγμές από τις ομηρίες και τα ολοκαυτώματα του Δοξάτου
το 1913, την περίοδο του 1917-18 και το 1941 με την πρώτη αντιστασιακή ένοπλη εξέγερση ενάντια στον Άξονα.
Δυνατότητα για δημιουργία Internet Καφέ και μαθημάτων πληροφορικής στους νέους και τις γυναίκες.
Και δυνατότητα δημιουργίας συνεταιρισμού Γυναικών
Για εκμάθηση και απασχόληση παραδοσιακής χειροτεχνίας ( αργαλειός και κέντημα παραδοσιακής ενδυμασίας)
και κέντρου παραγωγής παραδοσιακών και βιολογικών προϊόντων.
Για την έκδοση του Λευκώματος και για την προσπάθεια παρουσίασης του υλικού αυτού σε μια ιστορική έκθεση θα χρειαστούν περίπου 20.000€
Για το Δ.Σ
Η Πρόεδρος
Δοξάτο
Ξενοδοχείο
Θέατρα
Αποκριές φουστανέλες
Ευχή: Υγεία και ειρήνη
Χειρότερο από πόλεμο όχι,
Βαλκανικοί πόλεμοι
Σφαγή
Οκτώβρης κατάληψη Α Μ
Διαφωνία Απρίλιο πόλεμος μάχες στο Κιλκίς
Τρομακρατημένοι οι Δοξατινοί
Εξαγριώθηκαν τούρκοι
Διάδοση ελευθερίας
Αντάρτες
Κυριακή ετοιμάστηκαν να φύγουν γιατί κινδύνευαν από Καβάλα είδηση μεσάνυχτα πήγαν να γυρίσουν αλλά τους
Πρόλαβε το ιππικό των Βουλγάρων με τα σπαθιά και έσφαζαν ανελέητα άλλοι έσφαζαν και γυναίκες έρχονταν από τη Φτελιά και πρόλαβαν στο τσάι, όλοι έφυγαν προς τα Κύρια
8άνδρες και στα Κύρια σκότωσαν
έκαψαν σχολείο μετά σπίτια
κόσμος έφυγε για Τσατάλτζα- Τούρκος έμασε 75 άτομα για να σώσει αλλά τους πρόδωσαν
8.000λίρες σχολείο
16 μάζεψαν άνδρες το 17 από 16 χρόνων από Τσατάλτζα όλοι πέθαναν
Σχολικές γιορτές παρουσία τούρκων που χειροκροτούσαν
Ποίημα που αναφέρεται σε γενίτσαρους
Είμασταν 3 αδελφούλες
Όμαρφες κι οι 3 νυφούλες
Κρινοδάκτυλες κι οι 3
Κι απ’ τις 3 η πιο μεγάλη
Που’ χε πιο μεγάλη χάρη
Αλυσόδετη θρηνεί
Κράταγε χρυσό παλάτι
Έχουν άγρυπνο το μάτι
Δύο δράκοντες φρουροί
Η Βουλγαρική παρουσία στην Ανατολική Μακεδονία και Θράκη ως στρατιωτική κατοχή κατά τη διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου πολέμου
( πρώτη αντιστασιακή ένοπλη εξέγερση ενάντια στον Άξονα
στο Δοξάτο Σεπτέμβρη του 1941)
Με την είσοδο των Γερμανών στην Ελλάδα παρατηρήθηκε κάτι περίεργο στα παγκόσμια πολεμικά χρονικά. τρεις μεραρχίες στρατού στης Βουλγαρίας ακολούθησαν τα γερμανικά στρατεύματα και χωρίς να ρίξουν τουφεκιά, χωρίς να πάρουν μέρος σε καμιά μάχη κατά του Ελληνικού στρατού κατέλαβαν την περιοχή μεταξύ των ποταμών Νέστου και Στρυμόνα. Οι Βούλγαροι εγκαταστάθηκαν στην Ανατολική Μακεδονία και Θράκη, όπου στην πλειοψηφία (95%) ζούσαν Έλληνες. Σύμφωνα με την Ελληνική Στατιστική Υπηρεσία αλλά και Γερμανικές πηγές.
Το γεγονός της παραχώρησης των περιοχών αυτών ήταν ως αντάλλαγμα για την προσχώρηση των Βουλγάρων στον Άξονα. Και σίγουρα ικανοποιούσε την πάγια αλυτρωτική πολιτική της Σόφιας να επεκταθούν στις βορειοελλαδίτικες ακτές του Αιγαίου και να εξαφανίσουν το Ελληνικό στοιχείο.
Άμεσος στόχος της Βουλγαρικής πολιτικής ήταν η πλήρης ενσωμάτωση των κατειλημμένων εδαφών.
Οι μέθοδοι εφαρμογής των σχεδίων γνωστοί:
Σφαγές, αναγκαστικοί μαζικοί εκτοπισμοί, κτηνώδη αντίποινα, δήμευση περιουσιών, κατάσχεση ταμείων και αρχείων και εκδίωξη υπαλλήλων.
3 Μαΐου με απόφαση Βουλγαρικού Υπουργικού Συμβουλίου συστάθηκε Διοίκηση Αιγαίου με πρωτεύουσα την Ξάνθη, 11 περιφέρειες και 3 στρατιωτικές διοικήσεις
Ο Εκβουλγαρισμός επιτυγχάνεται με την εγκατάσταση νέων πολιτικών, στρατιωτικών και αστυνομικών αρχών καθώς και οικονομικών, θρησκευτικών και εκπαιδευτικών.
Για την επιτυχία των πολιτικών τους σχεδίων έδωσαν ιδιαίτερη σημασία στον εκβουλγαρισμό τριών βασικών κρατικών θεσμών.
ΤΗΝ ΕΚΚΛΗΣΙΑ- ΤΗΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ- και την ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ
-Προχώρησαν σε μέτρα για αφελληνισμό με απελάσεις ελλήνων μητροπολιτών και ιερέων (63) και 58 ιερείς έχασαν τη ζωή τους αφού κακοποιήθηκαν
Στη διάρκεια της κατοχής η Εκκλησία υπάχθηκε σε Βουλγαρικές μητροπόλεις, διοικούμενες από αρχιερατικούς επιτρόπους. Επιβάλλεται η Βουλγαρική Εξαρχική Εκκλησία με βουλγαρικό εορτολόγιο, βουλγαρικό τυπικό στις ιερουργίες και η βουλγαρική γλώσσα.
Τοποθετούνται Βούλγαροι κληρικοί στη θέση των απελαθέντων με σωρεία παραβάσεων και οικονομικής εκμετάλλευσης. Κατασχέθηκαν εκκλησιαστικές περιουσίες, αρχεία ναών και μοναστηριών και αφαιρέθηκαν εικόνες, άμφια, χρυσά και αργυρά σκεύη, χαλιά, έπιπλα ,βιβλία και χειρόγραφα. (Χειρόγραφα της μονής Εικοσιφοίνισσας βρίσκονται ακόμη σε βουλγαρικά χέρια)
-Επίμονη αφομοιωτική πολιτική ασκήθηκε στο χώρο της Εκπαίδευσης. Στόχος τους τα Ελληνόπουλα και τα παιδιά των πομάκων. Απαγορεύουν την Ελληνική Γλώσσα, τοποθετούν Βουλγάρους νομάρχες , δημάρχους και κοινοτάρχες.. Απελαύνουν όσους θεωρούν επικίνδυνους, (κληρικούς, μορφωμένους, εύπορους εμπόρους κ.ά.),
Απαγορεύτηκε η λειτουργία Ελληνικών σχολείων, εκτοπίζονται έλληνες εκπαιδευτικοί και καταστρέφονται τα εποπτικά μέσα τω σχολείων. Έρχονται Βούλγαροι δάσκαλοι και με επιμίσθιο 50% επιπλέον των αποδοχών τους. Απαγορεύεται η λειτουργία των τυπογραφείων, εφημερίδων και άλλων εκδόσεων και δίνουν αντίθετα προνόμια σε όσους δήλωναν Βουλγαρική εθνικότητα.
-Στην Οικονομία
Επιβάλλεται παντού το νόμισμα το βουλγαρικό, το λέβα και γίνεται προσπάθεια
η καλλιέργεια καπνού υψηλής ποιότητας στην περιοχή και η ανάπτυξη του εμπορίου λαδιού, σιτηρών, φρούτων και λαχανικών να ενισχύσει τη βουλγαρική οικονομία
Το βουλγαρικό καθεστώς όμως προχωρά σε μέτρα οικονομικής εξόντωσης με τον περιορισμό των δραστηριοτήτων των Ελλήνων.
Δημεύονται περιουσίες και απαλλοτριώνονται επιχειρήσεις (ηλεκτρικοί σταθμοί, αλευρόμυλοι κ.ά για την περιοχή). Θερίζουν οι παραγωγοί με την επιτήρηση αστυνομικών αρχών και παραδίδουν το 90% της παραγωγής τους. Το ίδιο και στα καπνά, αγοράζουν σε τεχνητά χαμηλές τιμές οι έμποροι Βούλγαροι και τα συγκεντρώνουν όλα στο βουλγαρικό εργοστάσιο στην Ξάνθη.
-Το ελληνικό στοιχείο συμπιέζεται με απελάσεις αλλά και εθελοντικές μεταναστεύσεις. Πολλές φορές οι βούλγαροι διευκόλυναν την έξοδο αυτή των κατοίκων που τους θεωρούσαν επικίνδυνους. Μαζικές έξοδοι σημειώνονται το Νοέμβρη του 1941 μετά τα αντίποινα κατά του άμαχου πληθυσμού, που ακολούθησαν την εξέγερση της περιοχής .
Οι Βούλγαροι προχωρούν ακόμη και σε βίαιο εποικισμό.
Εξαθλιωμένοι Βούλγαροι και τσιγγάνοι κατακλύζουν την περιοχή με ληστρική συμπεριφορά Αυτά τα ρεύματα εποίκων αποχωρούν οριστικά μετά το πέρας του Β΄ παγκοσμίου πολέμου.
Περίπου 60.000 άτομα πέρασαν το όρια του Στρυμόνα για την Γερμανοκρατούμενη υπόλοιπη Ελλάδα. Και όπως όλοι με παράπονο διηγούνται εκεί έβλεπε κανείς μαγαζιά, προϊόντα και βιτρίνες
Στη σκληρή Βουλγαρική κατοχή επικρατούσε υποχρεωτικός υποσιτισμός χωρίς τα βασικά τρόφιμα, ληστείες, κακοποιήσεις ατόμων, βιασμός γυναικών, επιβολή προστίμων, συλλήψεις, βασανισμός, διαρπαγές πολυτίμων αντικειμένων κατά τη διενέργεια δήθεν έρευνας για κρυμμένο οπλισμό, αγγαρείες
και τα γνωστά:
Τάγματα εργασίας
Πολλοί άνδρες των κλάσεων 1940-41 της περιοχής στέλνονται στη Βουλγαρία για αγγαρείες με ελάχιστα τρόφιμα και πολλές κακοποιήσεις . Αργότερα και άλλοι οδηγούνται στην ομηρία Δουλεύουν σκληρά για τη διάνοιξη δρόμων και στα νταμάρια. Μαστίζονται από λοιμώδεις ασθένειες και πολλοί εξοντώνονται. Για μια ακόμη φορά στην πολύπαθη περιοχή του Δοξάτου μένουν μόνες οι γυναίκες για τη δύσκολη καλλιέργεια του καπνού.
Από τις πρώτες μέρες κατοχής στην περιοχή της Δράμας εκδηλώθηκε αντιστασιακό κίνημα.
. Το Βουλγαρικό καθεστώς κατοχής στρατιωτικό και πολιτικό ήταν από τα πιο σκληρά που επιβλήθηκαν στην Ευρώπη.
Κάτω από αυτή τη διπλή κατοχή, έχοντας βέβαια και τις εμπειρίες από προηγούμενες εισβολές και καταστροφές όπως αυτής του 1913 αλλά και του 1916-18 με την ομηρία στη Βουλγαρία και τα καταναγκαστικά έργα, οι κάτοικοι της ευρύτερης περιοχής μαζί με επαναστατικούς πρόσφυγες που είχαν εν τω μεταξύ ριζώσει στα φιλόξενα αυτά μέρη, οργανώνουν επαναστατικές ομάδες.
Ιδρύεται με πρωτοβουλία του Μ.Γ του Κ.Κ.Ε η οργάνωση «Φιλική Εταιρία» με σκοπό τη δημιουργία μυστικών ενόπλων ομάδων κρούσης, που ονομάστηκαν «Ιερός Λόχος». Αυτές οι ομάδες ενισχύθηκαν από πόντιους οπλαρχηγούς.
Γνωστή η ομάδα του Τσαλ- Νταγ στα όρη της Λεκάνης, που προετοίμαζε όλο το καλοκαίρι του 41 την ένοπλη αντιστασιακή δράση, που είναι και η πρώτη στην Ευρώπη ενάντια στον Άξονα.
Η οργάνωση της αντίστασης προχωρούσε συστηματικά με σκοπό:
Τη συγκέντρωση οπλισμού και πυρομαχικών
Τη δημιουργία καταφυγίων και πρόχειρων νοσοκομείων.
Ανατίναξη γεφυρών, όπως αυτής του Παρανεστίου για να αποκοπεί η σιδηροδρομική γραμμή που συνδέει με την Ξάνθη.
Σεπτέμβρης του 1941
Στη Δράμα σημειώθηκαν συντονισμένες επιθέσεις ανταρτών με την ανατίναξη του εργοστασίου ηλεκτροφωτισμού και στο Δοξάτο με την πυρπόληση του κτιρίου της Αστυνομίας και το θάνατο 4 χωροφυλάκων. Προχώρησαν μάλιστα και στο κοινοτικό κατάστημα, όπου ήταν ο Βούλγαρος Νομάρχης Γεωργήγκεφ και άλλοι
(παρά τις αντίθετες εντολές)
Η άμεση ωστόσο κινητοποίηση των Βουλγαρικών αρχών, το γεγονός ότι δεν έπαυε να είναι αποσπασματική η δράση και όχι σε εκτεταμένη περιοχή, η λαθεμένη τακτική (διαβουλεύσεις με Βουλγάρους για τη διάδοση της πληροφορίας, ότι η Ρωσία είναι έτοιμη να επέμβει και να απελευθερώσει την Ελλάδα) και σίγουρα τα μέσα καταστολής και τα αντίποινα σε βάρος του ανδρικού πληθυσμού κατέπνιξαν την εξέγερση.
Τα θύματα στην ευρύτερη περιοχή υπολογίζονται σε 2500-3000.
Τα μαρτυρικό Δοξάτο, που είχε γνωρίσει και παλιότερα τη μανία των Βουλγάρων, πλήρωσε και πάλι βαρύ φόρο αίματος.
Το πρωί της 29ης Σεπτέμβρη άρχισε η συγκέντρωση τω κατοίκων στο Σχολείο. Εκεί ξεχώρισαν άνδρες από τα γυναικόπαιδα. Τους έδεσαν με συρματοπλέγματα στα χέρια πισθάγκωνα και περίμεναν να νυχτώσει. Μόλις έπεσε το σκοτάδι, άρχισαν κατά ομάδες να τους οδηγούν έξω από το χωριό , στη θέση που είναι σήμερα το μνημείο.
Τα πολυβόλα κροτάλιζαν όλη τη νύχτα. Τα άψυχα κορμιά έπεφταν πάνω στους προηγούμενους. Πατέρας πάνω στο γιο. Αδελφός στον αδελφό. Λίγο πιο πριν μάλιστα τους ρώταγαν:
«Μήπως είναι κανείς Βούλγαρος»;
Κανείς δεν αποποιήθηκε τη ελληνική ταυτότητα για να γλιτώσει την εκτέλεση, επέλεξαν συνειδητά το θάνατο και την αξιοπρέπεια από τη ζωή και τη λιποταξία.
Πλήρωσαν μάλιστα για την «κατανάλωσιν φυσιγγίων εκτελέσεως»
Η προσφορά του ελληνικού λαού στη Βουλγαροκρατούμενη Μακεδονία και κυρίως των κατοίκων του Δοξάτου είναι τεράστια. Η αντίσταση και ο μεγάλος αριθμός των θυμάτων στα αντίποινα συγκινεί πολλούς και γράφεται μάλιστα και σε βουλγαρική δημοσίευση ότι:
«Οι Βουλγαροφασίστες προκάλεσαν μεγάλη αιματοχυσία και τρομοκρατία στον αθώο ελληνικό πληθυσμό»
Σήμερα είναι γνωστότερες κάποιες άλλες περιοχές για τους αγώνες τους, αν και είχαν λιγότερα θύματα, απαιτώντας και διεκδικώντας αποζημιώσεις από τους Γερμανούς.
Για την περίπτωση όμως του Δοξάτου δεν υπήρξε ούτε μια σκέψη ηθικής αποκατάστασης και μιας επίσημης συγνώμης που θα αλάφρυνε το χώμα των μαρτυρικών ηρώων.
Και στην όποια σύγκριση διακρίνει κανείς τη μεγάλη διαφορά Γιατί οι Γερμανοί αναγνώριζαν τουλάχιστον ότι βρίσκονται σε μια ξένη χώρα, ως δύναμη κατοχής, ενώ αντίθετα οι Βούλγαροι διακήρυσσαν ότι βρίσκονται σε «απελευθερωμένο βουλγαρικό έδαφος».
Ποιοι είναι όμως οι λόγοι που το Δοξάτο δέχεται συνέχεια τις επιθέσεις των βορείων γειτόνων;
Η οικονομική ευμάρεια που απορρέει από την καλλιέργεια και το εμπόριο του καπνού, η επιμονή των κατοίκων του Δοξάτου στην ελληνική γλώσσα και ελληνική Ορθοδοξία. αποτελούν σημείο τριβής στις σχέσεις των ομόρων λαών εδώ και πολλά χρόνια. Εμπόδιο στα κατακτητικά σχέδια τους σχέδια, αλλά και δέλεαρ.
Το βιοτικό επίπεδο, η αρχιτεκτονική των οικιών και ο συνολικός τρόπος ζωής δίνει σημαντικά δείγματα πρώιμης αστικοποίησης.
Κώμη με έντονα πολιτιστικά κέντρα όπως:
Θαυμάσια εκπαιδευτήρια (1909), αναγνωστήριο, περικαλλή Ναό με πετρόκτιστο καμπαναριό και περίτεχνο ξυλόγλυπτο τέμπλο και άλλα παρεκκλήσια που σφυρηλατούσαν και χαλύβδωναν την εθνική συνείδηση και επέμεναν στη γλώσσα την ελληνική αλλά και την παράδοση. Διετράνωναν συνέχεια την ελληνική ταυτότητα, προτιμώντας την αξιοπρέπεια και την ελευθερία παρά την σκλαβιά και την υποταγή.
Summary: Tobacco cultivation and commerce in Doxato brought financial power and development, created “famous houses” and gave welfare to the community. For this reason in most cases foreign workers deal with agriculture, craftsmen build houses and folk artists decorate with their paintings these buildings. A big quantity of tobacco is gathered in Doxato and then it is carried to Kavala in order to be loaded on board towards big ports abroad. Also, at this period, strong agricultural co-operations are created.
Because of this wealthy situation, the inhabitants of Doxato were attacked by Bulgarian invaders many times.
H Οικονομία του Δοξάτου στις αρχές του 20ου αιώνα
Το Δοξάτο περιγράφεται ως «πλουσία και ωραιοτάτη κωμόπολις, που βρίσκεται κοντά στη Δράμα επί της αμαξιτής οδού προς την Καβάλα. Στο κέντρο μιας εύφορης πεδιάδας, αποτελώντας ένα χάρμα οφθαλμών ανάμεσα στις καπνοφυτείες, με θάλλουσαν εν αυτή ζωήν. Η ωραιότερη κωμόπολη της περιφέρειας. Η όψη των ωραίων ελληνικών οικιών και η καλή οικοδομική, ασυνήθιστη για την περιοχή, μαρτυρούσε την «πλεονάζουσαν εν αυτή ευημερίαν».
Η ευπορία του Δοξάτου οφείλεται στην καλλιέργεια καπνού, στην επεξεργασία που γινόταν στις πολλές καπναποθήκες (10) και στο εμπόριο των καπνών. Τα περισσότερα καπνά της περιφέρειας παραδίδονται στην Καβάλα μέσω των Δοξατινών εμπόρων. Είναι φανερή η πρώιμη αστικοποίηση του τόπου, συγκριτικά μάλιστα με τις άλλες κωμοπόλεις της περιοχής που διακρίνεται και σήμερα ακόμη μέσα από τα στοιχεία της αρχιτεκτονικής, της ενδυμασίας, της παιδείας, αλλά και του τρόπου ζωής της διασκέδασης και του πολιτισμού.
Από τα τέλη του 19ου αιώνα διακρίνει κανείς εκτός από τους χριστιανούς κατοίκους και τους λιγότερους αριθμητικά Οθωμανούς, πιθανόν Εβραίους αλλά και ικανό αριθμό Ηπειρωτών και Δυτικομακεδόνων. Οι Ηπειρώτες επιδίδονται σε διάφορες τέχνες με τις γνωστές ικανότητές τους, και οι Δ. Μακεδόνες κυρίως στην οικοδομική. Επιδέξιοι μάστορες της πέτρας από το Τσοτύλι εργάζονταν από την άνοιξη ως το φθινόπωρο εδώ και το χειμώνα στην ιδιαίτερη τους πατρίδα.
Από τους τελευταίους που εργάζονταν μ’ αυτόν τον τρόπο ο μάστρο-Γιώργος αρχές δεκαετίας του 70. Κάποιοι παντρεύτηκαν και ρίζωσαν στο Δοξάτο με συνέχεια στις οικοδομικές και μαρμαροτεχνικές εργασίες (οικ. Παπαδημητρίου).
Λαμπρά οικοδομήματα μαρτυρούν την ευρωστία του Δοξάτου.
Ο περικαλλής Ναός του Αγίου Αθανασίου (1867). Αφιερωμένος στον στύλο της Ορθοδοξίας, προστατεύοντας τους πολύπαθους Δοξατινούς και κατευθύνοντας πάντα στην ορθόδοξη πίστη. Στο ξυλόγλυπτο τέμπλο, που είναι έργο Ηπειρωτών μαστόρων έχουμε εικόνες του Στέργιου του Νευροκοπίτη. Ο ιερός Ναός του Αγίου Αθανασίου λειτούργησε στα 1869. Το πέτρινο καμπαναριό οικοδομήθηκε αργότερα.
Στις αρχές του 20ου αιώνα ανεγείρεται ο ναός των Αγίων Θεοδώρων. Η αγιογράφησή του γίνεται στα 1929. Σήμερα διασώζεται μόνο ένας ευαγγελιστής στο σφαιρικό τρίγωνο και ακόμη μία εικόνα της αποκεφάλισης του Ιωάννου του Προδρόμου (ιδιωτική συλλογή).
Από τις περιγραφές της Μαρίας Χατζηκαλού (1909) και του Γεωργίου Χατζηκυριακού (1905-1906) και κάποιων προφορικών μαρτυριών διαπιστώνουμε ότι:
Στον περίβολο του ναού λειτουργούσε το σχολείο των Αρρένων, πλήρες εξατάξιο αστικό σχολείο. Πίσω από την Εκκλησία τετρατάξιο παρθεναγωγείο με νηπιαγωγείο, όπου διδάσκονταν όλα τα μαθήματα και διατηρούσαν γυμναστήριο διοργανωμένα καλά με κατάλληλο γυμναστή. Παράλληλα υπήρχε χώρος διαμονής για τους δασκάλους. Οι αυλές ήταν στρωμένες με μεγάλες πέτρες. Καλντερίμι από Ηπειρώτες μαστόρους, θα σκεφτόταν κανείς για το φόβο της πλημμύρας, από τα νερά της βροχής, αλλά και του χειμάρρου (Κουρού Ντερέ).
Από το 1874 περίπου λειτουργούσε η Φιλεκπαιδευτική Αδελφότητα «Φίλιπποι». Στις αρχές του 20ου αιώνα εντυπωσιάζεται η περιηγήτρια από το συνολικό έργο. Σε τριώροφο κτίριο, σύμφωνα με άλλες μαρτυρίες, λειτουργούσαν αναγνωστήριο αλλά και βιβλιοπωλείο ελληνικών εκδόσεων, και όμιλος μουσικο-δραματικός με αξιόλογες παραστάσεις. Μουσικές με το συγκρότημα της «Μαντολινάτας» και θεατρικές, απο τις κυρίες και τις δεσποινίδες που παρουσίαζαν θέματα εθνικά και ηρωικά, και όλα τα έσοδα προσφέρονταν σε ιερούς σκοπούς. Οι κυρίες ακόμη διατηρούσαν φιλόπτωχο αδελφότητα για την υποστήριξη των πασχόντων αδελφών.
Αναφέρεται ακόμη και Αρχαιολογική Εταιρεία της ίδιας εποχής. Σκοπός της ήταν η περισυλλογή και η διάσωση αρχαιολογικών ευρημάτων και η συγκέντρωση λαογραφικού υλικού.
Διακρίνεται αγάπη και αφοσίωση για κοινωφελή και προοδευτικά έργα, αλλά και αδελφική συνεργασία μεταξύ των ομίλων. Η περιηγήτρια φιλοξενείται στην οικία του Νευροκοπίτη Γεωργιάδη, ο οποίος πιεσμένος από τις Βουλγαρικές συμμορίες αναγκάστηκε να μετοικήσει στο Δοξάτο, εργαζόμενος πάντα για τα δίκαια της Πατρίδας. Πιθανόν να είναι η επιχείρηση Ζαχαροπλαστείου δική του που αναφέρεται παρακάτω.
Το Σχολικό Μέγαρο (1908-1909) οικοδομήθηκε με τη συμπαράσταση του Μητροπολίτου Χρυσοστόμου και με Ερανική προσφορά των κατοίκων, για το οποίο η περιηγήτρια αναφέρει ότι δαπανήθηκαν άνω των 5.000 λιρών.
Πλούσιες επαύλεις ακόμη φανερώνουν την οικονομία, την αισθητική και παράλληλα τη δράση πολλών Δοξατινών, που με την ορθόδοξη πίστη, την ελληνική παιδεία, τα μεγάλα οράματα συμμετέχουν ενεργά σε όλους τους απελευθερωτικούς αγώνες του έθνους. Η ευπορία του Δοξάτου οφείλεται κατά κύριο λόγο στην καλλιέργεια, στην επεξεργασία αλλά κυρίως στο εμπόριο του καπνού.
Τόπος ιδανικός και εύφορος. Συμπεριλαμβάνεται στα καλύτερα καπνοτόπια, στο ημικύκλιο που περιγράφει ο Μπωζούρ από το Βαρδάρη ως το Νέστο.
Η σχέση των Δοξατινών είναι σχέση πάθους με το μυρωδάτο αυτό φυτό. Πουθενά αλλού δεν έβρισκε κανείς αυτήν την επιμέλεια και τη σχολαστικότητα στην καλλιέργεια.(Αρκεί να θυμηθεί κανείς τη φυτεία με «μπασκί» στο Δοξάτο και με «καζίκα» στα πολύ κοντινά Κύργια ).
Οι Τούρκοι κρατούσαν τα καπνοχώραφα ως καλύτερα και αποδοτικότερα, αλλά τα καπνά των Ελλήνων και μάλιστα των Δοξατινών ήταν τα καλύτερα. Επικρατεί λοιπόν ένα καθεστώς μονοκαλλιέργειας για τον καπνό που αποδίδει πολλά προς το παρόν. Γρήγορα μάλιστα περνά και το εμπόριο του καπνού στα χέρια των ικανών Δοξατιανών καθώς το στρατιωτικό φεουδαρχικό καθεστώς της Οθ. Αυτοκρατορίας έρχεται σε αντίθεση με τις οικονομικές δραστηριότητες και το εμπόριο, ως αποτέλεσμα να βλέπει κανείς δίπλα στους Τούρκους μπέηδες και τους Χριστιανούς προύχοντες, που αρχίζουν να αστικοποιούνται. Τα κτήματα βέβαια βρίσκονται στα χέρια λίγων γαιοκτημόνων και τα νεότερα χρόνια σε απόντες γαιοκτήμονες Οθωμανούς, που πολύ αργότερα θα αποδοθούν σε ακτήμονες.
Εισρέουν, λοιπόν, κεφάλαια στο Δοξάτο που επηρεάζουν τη ζωή και εμφανίζουν ορατά σημάδια αστικοποίησης. Δημιουργούνται σχέσεις εκτός των άλλων με τις αγορές των Βαλκανίων και της Μεσογείου, ενισχύονται τα συμφέροντα των κεφαλαιούχων της διασποράς, επενδύοντας έτσι για μελλοντική δημιουργία επιχειρήσεων και την ανάπτυξη της βιομηχανίας. Και το κυριότερο αγωνίζονται όλοι μαζί για την απόκτηση της πολυπόθητης ελευθερίας. Η βάση όμως της οικονομίας παρέμεινε αγροτοοικονομική συνδεδεμένη με την ανάπτυξη της εγχώριας παραγωγής και με τις παρεμβάσεις της πολιτείας .
Αστικοποίηση-αρχιτεκτονική, ενδυμασία, διακόσμηση, παιδεία
Η νέα ανερχόμενη αστική τάξη, εμπόρων καπνομεσιτών και κτηματιών αναζητεί αριστοκρατικό τρόπο ζωής. Αρχιτέκτονες και μηχανικοί ξένοι και Έλληνες αναλαμβάνουν να οικοδομήσουν τις πλούσιες επαύλεις τους. Στο Δοξάτο υπάρχουν βέβαια και τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της αγροτικής οικονομίας που αναγκάζουν τους μηχανικούς να προσθέσουν βοηθητικούς χώρους, για την επεξεργασία του καπνού και να αφήσουν κάποια στοιχεία ανέσεων και πολυτέλειας των πόλεων. Παράλληλα ξεχωρίζει κανείς κίονες, αετώματα και άλλα στοιχεία της αρχαιοελληνικής τέχνης που για ευνόητους λόγους δεν μπορούν να αποδοθούν μόνο στην τέχνη των ντόπιων μαστόρων της Δ. Μακεδονίας, αλλά και στη θέληση των δοκιμασμένων κατοίκων του Δοξάτου που σε κάθε ευκαιρία θυμίζουν την καταγωγή τους και την Ελληνικότητά τους.
Τα χαρακτηριστικά αυτής της αστικοποίησης αντανακλώνται ακόμη και στην ενδυμασία και σε όλο τον τρόπο ζωής στη διασκέδαση, στη διακόσμηση κ.ά.
Η ενδυμασία των γυναικών είναι αστική, μεταξωτή, παρακολουθεί τα ξένα πρότυπα και όχι τα αγροτικά της υπόλοιπης περιοχής. Διασώζονται μέχρι σήμερα δύο φορέματα της οικογένειας Αχ. Παπακώστα.
Χαρακτηριστικά ακόμη αναφέρεται στο Δοξάτο, ότι στην πρώτη Ολυμπιάδα των νεότερων χρόνων του 1896, περίπου 30 Δοξατινοί ντυμένοι με ρεντιγκότες και παπιγιόν, εντυπωσίασαν τους κοσμικούς κύκλους της Αθήνας δίνοντας την εντύπωση μελών ξένης αποστολής. Την ίδια εποχή οι κάτοικοι της Αττικής και μάλιστα Ολυμπιονίκες είναι με παραδοσιακή ενδυμασία. (κρίνεται βέβαια μόνο η αστικοποίηση και όχι η παράδοση).
Στην τέχνη της διακόσμησης παρακολουθεί κανείς ανάμικτα στοιχεία, γιατί έρχονται ξένα φιγουρίνια με σχέδια για τη διακόσμηση των οροφών των οικιών που θα αποδώσουν οι ντόπιοι καλλιτέχνες, ξένα περιοδικά με κεντήματα που θα αντιγράψουν οι κυρίες. Ο εξοπλισμός και οι μηχανές εισάγονται από Αγγλία, Γερμανία, Ιταλία ( όπως ραπτομηχανές κ.ά).
Καλλιτέχνες που εργάστηκαν στο Δοξάτο ήταν εκτός από τον Βηδενμάγερ (λαϊκός ζωγράφος από τον Άγιο Αθανάσιο που φιλοτέχνησε πολλά σπίτια), και οι παρακάτω:
Φιλιππίδης Αντώνιος από τον Αλμυρό του Βόλου, σύζυγος Μαρίκας Ντόσπαπα. Φιλοτέχνησε πολλά έργα. Ανάμεσά τους το πρώτο ταξί (Καρατζόγλου), πορτραίτο του Άξιου Καρατζόγλου, τοπία, και πολλές επιγραφές καταστημάτων.
Κανάρης( ψευδώνυμο Ερμής)
Από τη Ν. Αγχίαλο έζησε στις αρχές του 20ου αιώνα στο Δοξάτο, διατηρώντας εστιατόριο, ως σύζυγος Θεοδώρας Βελένη. Ως νεόνυμφοι χάρισαν στον κουμπάρο τους Καραγκεβρέκη Ιωάννη πίνακα που φιλοτεχνήθηκε στις αρχές του αιώνα.
Νεότερος Δοξατιανός που ζωγράφισε αρκετούς πίνακες είναι ο Ιωάννης Σουγγιάς.
Έντονα είναι τα χαρακτηριστικά της αστικοποίησης του Δοξάτου και εξαιτίας της φοίτησης των νέων σε σχολές άλλων μεγάλων πόλεων. Αναφέρονται η Σμύρνη, η Θεσ/νίκη, η Κων/πολη, οι Σέρρες, η Καβάλα και ακόμη η Κοζάνη και το Τσοτύλι. Αλλά και οι σχέσεις των φιλεκπαιδευτικών συλλόγων με τα μεγάλα κέντρα. Γνωστή είναι η συνεργασία των ομίλων του Δοξάτου με τον φιλολογικό Σύλλογο «Παρνασσό» στην Αθήνα.
Το γεγονός ότι το Δοξάτο είναι πολύ κοντά στην Καβάλα, δίνει δυνατότητες σχέσεων με εμπορικά λιμάνια και αγορές όπως την Αίγυπτο, που απορροφούσε μεγάλες ποσότητες καπνού. Αναφέρονται οικογένειες που έχουν την καταγωγή τους από την Αίγυπτο (Χατζηβασιλείου).
Χαρακτηριστικότερο γνώρισμα όμως των Δοξατινών είναι η συμμετοχή σε όλους τους αγώνες του έθνους. Καρπός αυτός της αστικοποίησης ίσως, αλλά και της εμμονής αυτής των Δοξατινών να διδάσκονται μόνο τα ελληνικά γράμματα, να μιλούν μόνο αυτήν την λαλιά (από το 1830 γίνεται η λειτουργία στην ελληνική γλώσσα και μόνο ένας πολυχρονισμός του Τούρκου Σουλτάνου) και φυσικά να επιμένουν στην ελληνική Ορθοδοξία.
1904 Ένοπλος Μακεδονικός Αγώνας
Ορθόδοξη πίστη-παιδεία-καπνεμπόριο: κινητήριες δυνάμεις για αγώνες
Ο Ελληνισμός και αυτό το διάστημα υπερέχει με τις δραστηριότητες του στο εμπόριο, στις τέχνες, στις επιστήμες, στον πολιτισμό. Όλος ο πλούτος είναι στα χέρια των Ελλήνων, που πλειοψηφεί και πληθυσμιακά. Λίγοι Βούλγαροι από τα γύρω χωριά εργάζονται χειρωνακτικά στους Τούρκους μπέηδες και στους Έλληνες γαιοκτήμονες. Στο εμπόριο επιδίδονται και οι Εβραίοι της ευρύτερης περιοχής.
Η περιοχή της Αν. Μακεδονίας στα χρόνια της επανάστασης του 1821 παρουσίασε αγωνιστές, και κυρίως αρματoλούς, αλλά όμως λόγω του ότι τα τουρκικά στρατεύματα κατέπνιγαν γρήγορα τις εξεγέρσεις στην ευρύτερη περιοχή, κατέφυγαν οι περισσότεροι στο Νότο. Αγωνίζονται εδώ στη Θεσσαλία, στα νησιά και σε άλλα μέρη της Ελλάδας για την απόκτηση της πολυπόθητης ελευθερίας. Γι’ αυτό και στα δύσκολα χρόνια του Μ. Αγώνα θα προστρέξουν Κρητικοί και άλλοι Νοτιοελλαδίτες αδελφοί για το δίκαιο αγώνα των Μακεδόνων.
Αναφέρονται Δοξατινοί. που αγωνίστηκαν αυτήν την εποχή.
Πολλοί από αυτούς ήταν της ομάδας του Κωνσταντίνου Νταή, «καπετάν Τζάρα» στο Παγγαίο. Αναφέρεται στην ομάδα ο Δημήτρης Κομήτης ή Κυριακού από το Δοξάτο. (η έντονη ζωηράδα του τον μετονόμασε σε Κομήτη).
Ο Θωμάς Βογιατζής και τα παιδιά του Αθανάσιος, Μιχαήλ, Νικόλαος και Κλεάνθης. Με τον Κλεάνθη αναφέρονται ο Γεώργιος Αργυριάδης, ο Ωρολογάς και ο πρόεδρος της κοινότητας.
Ακόμη αναφέρονται: Θασίτης Αγγελος, Αθανάσιος Βογιατζής, Θεόδωρος Τζήμου, Θεόδωρος Αργυριάδης, Χατζηδημητρίου Δημήτριος,Χατζηβασιλείου Αναστάσιος, Σπύρος Μπαζίνας, Λάμπρου Κώστας, Νίκος Κώνστας, Αριστοτέλης Γιαννάκης, Κερκωστάκης της Λεμονιάς και Βασίλης της Μαρούδας, Προδρόμου Νικόλαος, Τζήμος Δημοσθένης, Χατζηβασιλείου Διονύσιος και Αργυριάδης Χριστόδουλος,. Σίγουρα είναι και άλλοι που δεν αναφέρονται γιατί δεν καταγράφηκαν.
Χατζηδημητρίου Δημήτριος σπούδασε στη Σμύρνη, μέλος της Δημογεροντίας στο Δοξάτο συνεργάστηκε με τον Παύλο Μελά και φυσικά με τον Μητροπολίτη Χρυσόστομο. Στη διάρκεια του Α΄ Παγκοσμίου πολέμου και κατά την παρουσία των Γάλλων στρατιωτών δούλευε ως διερμηνέας. Διώχτηκε κατά τη δύσκολη εποχή του 1916-18 οδηγούμενος με την απειλή σπαθιών προς την Καβάλα και από εκεί στο Βόλο, από όπου δεν επέστρεψε.
Χατζηβασιλείου Αναστάσιος, έμπορος καπνομεσίτης έδρασε κατά το Μακεδονικό Αγώνα. Με τη σύζυγό του Ελένη απέκτησαν 14 παιδιά. Συγκέντρωναν τα καπνά σε μεγάλες καπναποθήκες που υπήρχαν μέσα στο κέντρο του Δοξάτου. Εκτοπίστηκε ως όμηρος και αυτός το 1916-1918. Ο υιός Ευάνθης παρέμεινε στο Δοξάτο ως καπνομεσίτης. Υπήρχαν εμπορικά μαγαζιά κάτω από την οικία τους, από τα οποία πέρασαν αρκετοί έμποροι. Στην αυλή τους δημιουργήθηκε μια γαλακτοκομική επιχείρηση από Ηπειρώτες ειδικούς.
1908-1909: Από τα πρώτα σωματεία που ιδρύονται μετά τις πολιτικές εξελίξεις είναι και των Ντενξήδων (dengthi), δεματοποιοί, με πλούσιο κοινωνικό και εθνικό έργο. Εισφέρουν στο λαχείο του στόλου και ενισχύουν παιδιά καπνεργατών για να σπουδάσουν. Αποκλείονται οι «πασταλτζήδες» και οι γυναίκες.
Αργότερα στο Δοξάτο οι γυναίκες μαθαίνουν τη δύσκολη αυτή τέχνη (της δεματοποίησης του καπνού) για τις ανάγκες της δικής τους παραγωγής.
Δημοτικό τραγούδι του Δοξάτου αναφέρεται στο γνωστό για την εποχή επάγγελμα, εξαιτίας του υψηλού ημερομισθίου στα καπνομάγαζα.. Όπως αναφέρει, ο Χρ. Μαργαρίτης οι ντενξήδες συγκέντρωναν την προσοχή των κοριτσιών, όταν δούλευαν ακόμη και στα σπίτια. Χαρακτηριστικές είναι οι στιγμές κοινωνικότητας και συντροφικότητας «στο Μπούρλιασμα» και στο «Παστάλι». Ακούγονται τραγούδια Μακεδονίτικα πολλά από αυτά είναι εμπνευσμένα από τις τοπικές ασχολίες (αμπέλι, καπνά και άλλα).
Στο επίσημο Σωματείο συμμετέχουν Χριστιανοί, Εβραίοι και Μουσουλμάνοι
Από το Δοξάτο δεν έχουμε πολλούς καπνεργάτες. Οι περισσότεροι είναι καπνοπαραγωγοί ή καπνομεσίτες, που και αυτοί καλλιεργούν καπνά. Εργάτες θα έλθουν από άλλα μέρη όπως: Από την Ξάνθη ο Γεωργιάδης, από τη Λέσβο αρκετοί, από τη γειτονική Θάσο κάποιοι άλλοι. Στη σφαγή του 1913 θα σφαγιαστεί και ο Καφαντάρης από το Θεολόγο Θάσου. Πολλοί ακόμη ονομάζονται Μυτιληνιοί. Και φυσικά για την περίοδο της φυτείας μέχρι τη δεκαετία του 60 θυμάται κανείς τους φίλους Πομάκους που περίμεναν στην αγορά κοντά στην εκκλησία για μεροκάματο. Πολλοί από αυτούς ίσως ήταν άπειροι και οι Δοξατιανοί έψαχναν για καλά χέρια στην φυτεία, η οποία ήθελε πραγματική επιμέλεια και προσοχή. Γεγονός που και σήμερα ακόμη φαίνεται με τις σπαρτικές μηχανές, αφού τα φυτά μένουν πολλές φορές στην επιφάνεια και ξεραίνονται, έτσι αναγκάζονται να τα ξαναφυτέψουν με το χέρι.
Βαλκανικοί πόλεμοι:1912-13
Κατά τον 1ο Βαλκανικό πόλεμο ελευθερώθηκαν η Θεσ/νίκη και τμήματα των Σερρών, της Καβάλας και της Χαλκιδικής. Δρούσαν σώματα εθελοντών προσκόπων. Καταλήφθηκαν από τον ελλ. στόλο τα νησιά του Αιγαίου και η Θάσος. Ακολουθεί η απελευθέρωση των Ιωαννίνων και η λήξη του Α΄ Βαλκανικού πολέμου.
Στο Β΄ Βαλκανικό, λίγο πριν από το τέλος της μακραίωνης σκλαβιάς (1383-1913) το Δοξάτο δοκιμάζεται από τους Βουλγάρους, που υποχωρούν σιδηροδρομικώς προς την Ξάνθη.
30 Ιουνίου 1913: Το πάθος των Δοξατινών για την ελευθερία και η εμμονή στην ελληνική γλώσσα, η νευραλγική τέλος θέση του Δοξάτου ως κέντρου ελέγχου της καλλιέργειας και της εμπορίας του καπνού αποτελούν πιθανόν τις κυριότερες αιτίες για την πλήρη καταστροφή του τόπου λίγο πριν την εκπνοή της μακραίωνης τουρκοκρατίας.
Κέντρα εμπορικά πριν την καταστροφή του 1913: Του Ζιγγίλη, του Τασλή, , του Χατζηνάκου.
Η οικογένεια του Τασλή ξεκληρίστηκε στην κυριολεξία το1913. Έμειναν τα δύο αδέλφια Χρήστος και Ιωάννα Ζαφειροπούλου. Η οικογένεια Τασλή περιγράφεται ως εύπορη, αφού διατηρούσε φούρνο και παντοπωλείο.
Ο Τασλής ήταν από τους πρώτους σαγματοποιούς στο Δοξάτο. Από όλα τα γύρω χωριά ακόμη και από τη γειτονική Σταυρούπολη και Ξάνθη έρχονταν με τα άλογα για να προμηθευτούν διάφορα εξαρτήματα για τους περήφανους συντρόφους τους. Δεν πρέπει να ξεχνά κανείς την ιδιαίτερη αγάπη του Δοξατινού για το άλογο, που συνεχίζεται μέχρι σήμερα και τα επαγγέλματα που αναπτύχθηκαν γύρω απ’ αυτό.
Σύμφωνα με τις γραπτές μαρτυρίες της εποχής δεν υπήρχε φτωχός στο Δοξάτο. Ο απολογισμός της καταστροφής είναι φοβερός: 80 μαγαζιά καταστρέφονται, 250 σπίτια, περιουσίες λεηλατούνται κοσμήματα διαρπάζονται, χρηματοκιβώτια διαρρηγνύονται, πάνω από 300.000 φράγκα δίνονται ως λύτρα, αλλά τελικά ούτε αυτοί σώζονται.
Άλλες οικογένειες που εξολοθρεύτηκαν: Παπανικολάου, Σαμαρά, Χατζηβασιλείου, Κοτρότση, Αλτίνη, Ναούμ, Αντωνίου, Γιαννάκη, Ζάχαρη. Οι δυο ιερείς παπά-Αδάμ και παπά-Δημήτριος, ο ιατρός ο Ιωάννης Σαφαρίκας, ο φαρμακοποιός Θ. Νικολαΐδης, ο δάσκαλος Ναούμ και οι πρόκριτοι: Αναστάσιος Χατζηβασιλείου, Θ Τζήμου, Θ. Χατζηαργυριάδης, Παμπούκας και οι Αθανάσιος και Μιχάλης Βογιατζής. Η οργή των Βουλγάρων ξέσπασε στο Δοξάτο με αποτέλεσμα να αμβλυνθεί στη συνέχεια με τις αντιδράσεις των ξένων παρατηρητών, αλλά και την παρουσία του ελλ. στρατού, όταν την επομένη ημέρα έφθασαν οι εύζωνοι ατμοπλοϊκώς και ελευθέρωσαν την περιοχή. Κάποιες δυνάμεις στράφηκαν προς το Νευροκόπι και ενώθηκαν με τη Μεραρχία των Σερρών και άλλες στράφηκαν προς τη Χρυσούπολη, την Ξάνθη και την Αλεξανδρούπολη.
Τα σύνορα στη συνέχεια καθορίζονται με τη συνθήκη του Βουκουρεστίου 28 Ιουλίου 1913.
1914-1918 Α΄ Παγκόσμιος Πόλεμος
1914-18: Πρώτος παγκόσμιος πόλεμος. Τα χρόνια αυτά άρχισαν μετακινήσεις από τα μέρη της Θράκης και του Πόντου. Θαρραλέοι έμποροι που δεν άντεχαν τις πιέσεις των Νεότουρκων εμφανίζονται στις «υπό ανάκαμψη νέες χώρες».
Χαρακτηριστική η παρουσία του Τατιανού Ιωάννου-Σαράφη
Γεννήθηκε στο Ορτάκιοϊ το 1879 (για την αποφυγή του τουρκικού στρατού, στην πραγματικότητα το 1889). Δούλεψε στην Αδριανούπολη κοντά σε ένα Αργυραμοιβό (Σαράφη).
Την εποχή αυτή αναφέρεται σε Παρισινό εμπορικό οδηγό το πλήθος ελλήνων εμπόρων, τραπεζιτών και επιστημόνων του Ορτάκιοϊ. Παραμονές των Βαλκανικών πολέμων και ενώ προπλήρωσαν τους φόρους, επιτάσσονται οι γεμάτες από τρόφιμα αποθήκες για τις ανάγκες του τουρκικού στρατού. Στη συνέχεια ακολούθησαν: τρομοκρατία και το κλείσιμο των εμπορικών κέντρων, αρπαγές περιουσιών, εκδιώξεις πληθυσμών και η εγκατάσταση νέων εποίκων. Οι άλλοτε εύποροι έμποροι μεταβάλλονται σε ανέστιους, άπορους και δυστυχείς πρόσφυγες.
Στο Δοξάτο ο Τατιανός Σαράφης ασχολήθηκε με το ζωεμπόριο. Προμήθευε με τρόφιμα τους Γάλλους κατασκευαστές του σιδηροδρομικού δικτύου. Αλλά και απόστρατοι Γάλλοι παραμένουν στην περιοχή μετά τα γεγονότα του Α΄ παγκοσμίου πολέμου, κυρίως μηχανικοί και άλλοι τεχνίτες. Στη συνέχεια προμήθευσε με ζώα τους εργατικούς πρόσφυγες που κατακλύζουν την περιοχή. Υπήρχε εποχή που είχε στην κατοχή του μέχρι 500 αγελάδες. Ένα από τα χάνια της Δράμας το νοίκιαζε από την Τράπεζα και το χρησιμοποιούσε για στάβλο. Το 1936 εξέδωσε διαβατήριο για να ταξιδέψει στην Τουρκία. Αγόρασε το αρχοντικό του Θ. Τζήμου.
1917-18: Ένα χρόνο μετά την απελευθέρωση άρχισε ο πρώτος παγκόσμιος πόλεμος και δυστυχώς η χαρά των κατοίκων δεν κράτησε πολύ.
Το 1916 χωρίς να εμπλακεί η Ελλάδα στον πόλεμο, εισέβαλαν στην περιοχή Βούλγαροι στρατιώτες.
Οι κάτοικοι έζησαν πάλι μια βουλγάρικη κατοχή με πείνα, φτώχεια και στερήσεις. Τα δεινά και οι δοκιμασίες του πολύπαθου λαού συγκίνησαν προφανώς και επηρέασαν τον Βενιζέλο να κάνει το κίνημα της Άμυνας που με την πίεση των δυνάμεων της ΑΝΤΑΤ και ιδιαίτερα με την παρότρυνση των Γάλλων προσχώρησε η Ελλάδα στον πόλεμο.
Οι Βούλγαροι τον Ιούνιο του 1917 οδήγησαν όλους τους άνδρες από 17 ως 51 χρόνων ως ομήρους στη Βουλγαρία. Εκεί σε στρατόπεδα εργασίας και σε κάτεργα οι περισσότεροι πέθαναν από τις κακουχίες, ειδικά όσοι βρέθηκαν στη νότια Βουλγαρία.
Στη βόρεια Βουλγαρία βρέθηκε και ο Ιωάννης Χατζηδημητρίου, ο άνθρωπος που διακόνησε το ναό του Αγ. Αθανασίου για πολλά χρόνια ως ιεροψάλτης.
Φοίτησε στο Γυμνάσιο των Σερρών το 1908, διδάχτηκε Βυζαντινή μουσική από τον Ξηροποταμίτη Δημ. Κωνσταντινίδη, ενώ παράλληλα μυήθηκε και στα μυστικά του Αγώνα με τον μητροπολίτη Χρυσόστομο, τον Άρμεν Κούπτσιο και άλλους.
Ο Ι. Χατζηδημητρίου βρέθηκε ευτυχώς στη βόρεια Βουλγαρία στις όχθες του Δούναβη στη Lom-Palanga, όπου ήταν πιο ήπια τα καταναγκαστικά έργα. Αρρώστησε από εξανθηματικό τύφο και όμως επέζησε. Αργότερα διέφυγε με άλλους Δοξατινούς στη γειτονική Ρουμανία. Ήταν από τους λίγους τυχερούς που επέστρεψαν.
Οι συνέπειες της ομηρίας είναι γνωστές μιας και θα παρουσιαστεί φοβερή έλλειψη δυναμικού για την καλλιέργεια του καπνού. Οι γυναίκες μόνες τους αναγκάζονται να συνεχίσουν την παραγωγή του καπνού. Ο Γιάγκος Χατζηδημητρίου καταγράφει, εκτός από τη μουσική που προφανώς λατρεύει ακόμη και την διακύμανση των τιμών του καπνού στο πέρασμα των χρόνων. Ακόμη αναφέρει ότι άρχισε η καλλιέργεια του καπνού στα 1845. Νωρίτερα οι Έλληνες καλλιεργούσαν ρύζια και καλαμπόκια ενώ οι Τούρκοι σουσάμια.
Άλλοι Δοξατιανοί που οδηγήθηκαν ως όμηροι: Ο Δουρόπουλος ο Σπύρος Μπαζίνας, ο Παπακώστας, Κυριάκος Τοπαρλάκης, Κυριάκος Ράδος, Πελοπίδας Καραγκεβρέκης, Θεόδωρος Μαδεμλής και άλλοι.
Συνεταιρισμοί-Προσφυγιά-Επιχειρήσεις
Η αγροτική μεταρρύθμιση του Βενιζέλου, το πιο ριζοσπαστικό μέτρο που είχε εφαρμοστεί ως τότε στην Ελλάδα, γενίκευσε το σύστημα της μικρής οικογενειακής ιδιοκτησίας αλλά δεν άλλαξε τον τρόπο παραγωγής και δεν απαλλάχτηκε ο γεωργός από τα χρέη. Γενικεύτηκε και εξελίχτηκε όμως γρήγορα το συνεταιριστικό κίνημα για την προστασία των μικρών καλλιεργητών. Οι πολεμικές συνθήκες συνέβαλαν στην ανάπτυξη συνεταιριστικού ρεύματος και ήταν έντονη η επιθυμία των αγροτών για συλλογικές ενέργειες και για συνεργασία στην παραγωγή.
Παράλληλα γίνεται μια προσπάθεια εκβιομηχάνισης στο χώρο κυρίως των τροφίμων, της υφαντουργίας, της βυρσοδεψίας και η εμφάνιση ηλεκτροπαραγωγικών μονάδων.
1919: Ίδρυση του Αγροτικού Συνεταιρισμού «Η ΕΥΔΑΙΜΟΝΙΑ» με πρώτο πρόεδρο τον Ιωάννη Παπαϊωάννου. Από το 1914 δημιουργείται το θεσμικό πλαίσιο για την οργάνωση Συνεταιρισμών με πρότυπο τον παλιότερο αυτόν των Αμπελακίων,.
Είναι ίσως ορατή μια ανάκαμψη της οικονομίας που θα γίνει εντονότερη με την παρουσία των προσφύγων και θα κρατήσει μέχρι το 1929.
Παρουσία προσφύγων στην περιοχή εξαιτίας των διώξεων όπως μαρτυρικές περιοχές κυρίως του Πόντου. Κάποιοι πόντιοι έρχονται με αρκετά εφόδια και προσπαθούν στην εύρωστη πραγματικά περιοχή να επιδοθούν στο εμπόριο.
1922: Μικρασιατική καταστροφή. Μετά τη συνθήκη Λοζάννης το1923, κύματα προσφύγων κατακλύζουν την ευρύτερη περιοχή, που συχνά αποκαλείται συνολικά Δοξάτο.
1924: Προσφυγικός συνεταιρισμός «Δήμητρα»
1926: Καπνεργατικό συνέδριο στον Πειραιά. Συμμετοχή του Κων. Γεράκη.
1926-27: Μύλοι Φραγκούλη. Ο Φίλιππος Φραγκούλης καταγόταν από τα Ζαγοροχώρια Ηπείρου. Δούλεψε αρχικά στα μέρη του Παρανεστίου. Αργότερα παντρεύτηκε στο Δοξάτο την Ουρανία Παμπούκα. Από το 1926-1927 συνεργάζεται με την οικογένεια Νάνου όπου δούλεψαν το μύλο ως νερόμυλο. Το 1941 επιτάχτηκε από τους Βουλγάρους και η οικογένεια έφυγε στο Βόλο. Επαναλειτούργησε το 1949.
Επιχειρήσεις της οικογένειας Παπουτσή. Πρόσφυγες από τη Στράντζα Θράκης. Λειτούργησε ως αλευρόμυλος και στη συνέχεια ως πρώτη μονάδα παραγωγής ηλεκτρικού ρεύματος στην περιοχή από το 1927 μέχρι τις αρχές του 1950. Εργάζονταν στην επιχείρηση 2 ηλεκτρολόγοι και 2 μηχανικοί: Αμβράζης Μιχάλης, Βενέτης Πασχάλης, Βελένης Θέμης και Θύμιος Μαυρομιχάλης. Αργότερα γύρω στα 1937 η οικογένεια ίδρυσε τον πρώτο κινηματογράφο της περιοχής στο κέντρο του Δοξάτου με την επωνυμία «ΠΑΛΛΑΣ». Το πρώτο έργο που παίχτηκε ήταν ταινία του βωβού κινηματογράφου: «Viva vila, Pantso vila». Αμερικάνικο έργο με Μεξικάνικη ιστορία. Ο κινηματογράφος λειτουργούσε και ως θερινός και φυσικά αποτελούσε όχι μόνο τρόπο διασκέδασης και ευκαιρία εξόδου, αλλά και στοιχείο πολιτισμού.
Στη συνέχεια μετά τη δεκαετία του 1980 η οικογένεια λειτούργησε μονάδα κονσερβοποιίας.
Ο Φούρνος του Κωνσταντίνου Χατζόπουλου από το Κρυονέρι Θράκης παραμένει μέχρι σήμερα παραδοσιακός.
Απέναντι από το φούρνο ήταν η μονάδα των αεριούχων ποτών που θα περιγραφεί παρακάτω. Στα κτίσματα αυτά υπήρχε παλιότερα: φωτογραφείο, βωβός κινηματογράφος και ζαχαροπλαστείο, ιδιοκτησία της οικ. Βαγενά. Στην ίδια αυλή από την άλλη πλευρά λειτουργούσε παλιότερα χάνι.
Άλλα επαγγέλματα που άσκησαν κυρίως πρόσφυγες:
Φωτογράφος: Αλατζάκης Παναγιώτης από την Πάνορμο Μ. Ασίας.
Πηγαδάς: Ο Παπαδόπουλος μετονομάζεται σε «Πηγαδάς» από το επάγγελμα που ασκούσε..
Από το 1928 έγινε το πρώτο αντλιοστάσιο στις πηγές Βοϊράνης με μηχανικούς τον Φρανς Μαντζιέρη και τον Κωνσταντινουπολίτη Ιάκωβο Βασιλειάδη.
Βρύσες υπήρχαν 3 κεντρικές: Στη χειμάρρα, στην Αστυνομία και στο εφημεριδοπωλείο. Αργότερα προστέθηκαν και άλλες. Υπήρχε ακόμη πηγή Αρτεσιανού νερού.
Στο διάστημα του Μεσοπολέμου διακρίνει κανείς με την παρουσία των δημιουργικών προσφύγων μια προσπάθεια οικονομικής ανάκαμψης.
Η συσταθείσα επιτροπή αποκατάστασης προσφύγων της Διεύθυνσης Εποικισμού Μακεδονίας με πρωτόκολλα εκτίμησης παραδίδει οικήματα που κατοικούσαν ήδη πρόσφυγες της περιοχής αποτελώντας τέως τουρκικές ιδιοκτησίες
1929 Η μεγάλη οικονομική κρίση. (ΚΡΑΧ του 1929 )
Η δεκαετία του 1930 ξεκινά δύσκολα, αλλά γρήγορα παρουσιάζει πρόοδο οικονομική και εμφάνιση νέων οικοδομών στο Δοξάτο. Την ίδια εποχή αποφοιτούν οι πρώτοι σπουδαστές του Διδασκαλείου Δράμας, όπου φοίτησαν αρκετοί Δοξατιανοί. (Δημήτριος Ζάχαρης, Σωτήριος Κοτρώτσης, Ιωάννης Τσίπας, Χαράλαμπος Κοτρώτσης, Ιωάννης Κοχλιάδης κ. ά)
1932: Συλλαλητήρια γηγενών και προσφύγων διεκδικώντας, οι μεν μια ανακούφιση από την πολιτεία για το ζήτημα των ομήρων του 1917 και οι δε τα ανταλλάξιμα των περιουσιών που άφησαν στην πατρίδα.
Επίσκεψη Βενιζέλου στο Δοξάτο.
Πρόεδρος ο Οθωναίος Θεοφάνη. (μάλλον απόστρατος νοτιοελλαδίτης)
Την ίδια εποχή αναδεικνύονται Δοξιατιανοί ως αντιπρόσωποι μεγάλων εταιρειών καπνού: ο Προδρόμου της εταιρίας ΓΚΛΕΝ και άλλοι όπως Τσίπας και Δροσινός.
Εκτός από τον καπνό η περιοχή είχε να αναδείξει και αξιόλογη παραγωγή κρασιού και τσίπουρου. Υπήρχαν αμπελώνες σε αρκετές περιοχές από αρχαιοτάτων χρόνων. Οι λατινικές και ελληνικές επιγραφές του Δοξάτου αναφέρουν την παραγωγή κρασιού και τη διαπραγμάτευση των τιμών με τους εμπόρους. Εύρωστη οικονομικά κώμη από τα Ρωμαϊκά χρόνια το Δοξάτο με ανεξάρτητη διοικητική αρχή χρησιμοποιεί την ελληνική γλώσσα παρά την πίεση των Ρωμαίων.
Η αμπελουργία είναι διαδεδομένη από τα πολύ παλιά στην περιοχή σε σύνδεση με τη Διονυσιακή λατρεία και τα διάφορα δρώμενα. Τραγούδι που ακούγεται ακόμη στα χείλη των Δοξατιανών είναι το αμπέλι. Σήμερα η περιοχή καλλιεργεί και πάλι πολλές και καλές ποικιλίες σταφυλιών και παράγει ξακουστό κρασί και τσίπουρο. Πολύ νωρίς ιδρύθηκε μονάδα αεριούχων ποτών Νάνου και Χατζηκωνσταντίνου (ρακιτζής). Από παλιά ακόμη λειτουργούσαν ρακοκάζανα για την απόσταξη και την παραγωγή του τσίπουρου (Βελένη, Σαμαρά και Σαρή) καθώς και ποτοποιεία: του Χατζηκωνσταντίνου και του Μαδεμλή.
Κέντρα διασκέδασης όπου οργανώνονται χοροεσπερίδες Γεωργιάδη, Καζαμπλάνκα (Καπνομάγαζο).
Ακόμη και στις αίθουσες του Σχολικού Κτιρίου μετά από θεατρικές παραστάσεις οργανώνονται χοροεσπερίδες.
1935: Η περιοχή ζει πάλι την πολιτική κρίση. Το κίνημα του Βενιζέλου βρίσκει θερμούς υποστηρικτές ανάμεσα στους πρόσφυγες, που είναι στην πλειοψηφία τους Βενιζελικοί. Στην οικία φιλόξενων προσφύγων βρίσκουν προστασία κινηματίες αξιωματούχοι από τις Σέρρες για το δύσκολο δίμηνο των διώξεων.
1936: Ο Συνεταιρισμός «Αναγέννηση» προσχωρεί στην «Πρόοδο» με γραμματέα τον Δασκαλάκη και την υποστήριξη του αναγεννητικού έργου του κυβερνήτη Μεταξά.
Β΄ Παγκόσμιος πόλεμος
1940-41: Ερανική προσφορά του συνεταιρισμού «Ευδαιμονία» για τον αγώνα του Έθνους. Κατατίθενται στην Αγροτική τράπεζα 245.079 δρχ. Την ίδια εποχή γίνεται επίσκεψη του υφυπουργού συνεταιρισμών Αλιβιζάτου στο Δοξάτο.
Σεπτέμβρης του 1941: Η πρώτη ένοπλη εξέγερση στην Ευρώπη ενάντια στους κατακτητές.
Βουλγαρική κατοχή και πάλι στο Δοξάτο. Γίνεται μεγάλη προσπάθεια για εκβουλγαρισμό της περιοχής με την διείσδυση στο χώρο της ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ, ΤΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ. Πολλοί από τους κατοίκους αναγκάζονται να περάσουν τον ποταμό Στρυμόνα ως όριο της Βουλγαρικής κυριαρχίας.
Απαγορεύουν την ελληνική γλώσσα, τοποθετούν βουλγάρους νομάρχες, δημάρχους και κοινοτάρχες, απελαύνουν όσους θεωρούν επικίνδυνους (κληρικούς, μορφωμένους, εμπόρους,) λεηλατούν και αρπάζουν περιουσίες, εικόνες ιερά σκεύη, αρχεία, χειρόγραφα, απαγορεύουν τα ελληνικά σχολεία, τυπογραφεία και δίνουν προνόμια σε όσους δήλωναν βουλγαρική εθνικότητα. Το ελληνικό στοιχείο συμπιέζεται και οι βούλγαροι προχωρούν σε εποικισμό. Από τις πρώτες ημέρες κατοχής εκδηλώθηκε αντιστασιακό κίνημα. Το Βουλγαρικό καθεστώς κατοχής ,στρατιωτικό και πολιτικό, ήταν από τα πιο σκληρά που επιβλήθηκαν στην Ευρώπη. Κάτω από τη διπλή αυτή κατοχή και έχοντας και τις προηγούμενες εμπειρίες εισβολών, καταστροφών αλλά και ομηριών, οι κάτοικοι της ευρύτερης περιοχής μαζί με επαναστατικούς πρόσφυγες που εν τω μεταξύ είχαν ριζώσει στα φιλόξενα αυτά μέρη, οργανώνουν επαναστατικές ομάδες.
Στη Δράμα σημειώθηκαν συντονισμένες επιθέσεις ανταρτών με την ανατίναξη του εργοστασίου ηλεκτροφωτισμού και στο Δοξάτο με την πυρπόληση της Αστυνομίας και το θάνατο 4 χωροφυλάκων. Η άμεση κινητοποίηση όμως των Βουλγαρικών αρχών, η αποσπασματική δράση και όχι σε εκτεταμένη περιοχή η λαθεμένη τακτική (διαβουλεύσεις με Βουλγάρους) και σίγουρα τα μέσα καταστολής με τα αντίποινα σε βάρος του ανδρικού πληθυσμού κατέπνιξαν την εξέγερση. Για δεύτερη φορά οι Δοξατιανοί θα οδηγηθούν στην ομηρία.
Προμήθεια λαδιού για τους συνεταίρους με υπεύθυνο διανομής τον Παπαργυρίου. Προμηθεύονται ακόμη: θρεψίνη, αλάτι, σαπούνι, βρώμη, σπόρους καλαμποκιού και εργαλεία καλλιέργειας καπνού (ράμκες, τσούλια, νήμα κ.ά).
Μάιος 1945: Δηλώσεις για τις ζημιές που υπέστησαν οι πολύπαθοι Δοξατινοί
3 Σεπτεμβρίου 1945: Έγκριση προσφοράς 13.000 δρχ από τον Αγροτικό Συνεταιρισμό «τιμής ένεκεν» για την ανέγερση μνημείου των πεσόντων.
Από το 1949 και μέχρι το 1951 διετέλεσε πρόεδρος ο Μενέλαος Μουμτζής. Το 1952 πρώτος Δήμαρχος γίνεται ο Βασίλειος Μουμτζής .Oι αδελφοί Μουμτζή διατηρούσαν εμπορικό κατάστημα στο κέντρo του Δοξάτου. Πρώτοι έφεραν τον πάγο για τις παγωνιέρες του Δοξάτου.
Στη συνέχεια εκλέγεται Δήμαρχος ο Ζιγγίλης. Το 1958 διατηρούσε και αυτός φούρνο και παντοπωλείο. Βλέπουμε μια σειρά από επαγγελματίες να είναι πρόεδροι και δήμαρχοι. Αργότερα θα εκλεγεί δήμαρχος ο δάσκαλος Σωτήρης Κοτρώτσης.
Τα χρόνια αυτά πρώτος Δοξατινός γιατρός: Καραγκεβρέκης. Φαρμακοποιοί: Κάλφας, Παπαϊωάννου , Νικολαΐδης (σύζυγος Σουζάνας Φραγκούλη).
Παιδίατρος :Κουρόγλου. Δικηγόρος :Προδρόμου Π. Ακτινολόγος: Μπίτσας Οφθαλμίατρος: Φραγκούλης και γιατρός Μαδεμτζόγλου, γαμπρός οικογένειας Χατζηδημητρίου Μαία:Στυλίδου Αντιγόνη (από τα Κύρια)
1946-49: Συνεταιρισμός Αποκατάστασης Ακτημόνων Καλλιεργητών (ΣΑΑΚ) οι «Φίλιπποι».
Άδειες συγκέντρωσης μελών συνεταίρων από την αστυνομική υποδιοίκηση Δοξάτου στην αίθουσα του Συνεταιρισμού αλλά και στον κινηματογράφο Παλλάς.
Προβλήματα με σκηνίτη βοσκό στο αγρόκτημα Φιλίππων.
Αλληλογραφία και υπομνήματα με αρμόδια υπουργεία και πολιτικά κόμματα, όπως του Γ. Παπανδρέου και των Φιλελευθέρων.
Δικαστικές αποφάσεις υπέρ του κτηνοτρόφου και μια σειρά εγγράφων από τη Διεύθυνση Γεωργίας. Η λύση του προβλήματος θα δοθεί από το Υπουργείο τον Αύγουστο του 1947 με εξαίρεση του κτηνοτρόφου από το ενοικιοστάσιο.
Άλλα αιτήματα που υπάρχουν ακόμη για έργα αρδευτικά, δημιουργία στάβλων, μιας και διαθέτουν όλοι «αροτριώντα ζώα». Το άλογο, όπως τονίστηκε ήδη, είναι το αγαπημένο ζώο του Δοξατινού. Πιστός σύντροφος για τη μεταφορά των καπνών με τις γνωστές σούστες, τέλεια καλλιτεχνημένες από επιδέξιους καροποιούς και ζωγράφους. Η ευρύτερη περιοχή των Φιλίππων αγαπά τον ίππο και σήμερα υπάρχει ανάλογη υποδομή στο Δοξάτο για την ανάπτυξη αθλητικών δραστηριοτήτων ευεργετικών για το σώμα με συνεργάτη το άλογο.
Όλα τα άλογα ήταν δηλωμένα στις αρχές του τόπου και ξεπερνούσαν πολλές φορές και τα 1000. Πολλά από αυτά ήταν επιστρατευόμενα, αλλά τον υπόλοιπο χρόνο συντρόφευαν το Δοξατιανό στις αγροτικές ασχολίες. Το φθινόπωρο με το όργωμα, τη σπορά σιτηρών και δημητριακών, στη συνέχεια στον τρύγο και στη διάρκεια της καλλιέργειας του καπνού. Αυτά τα ίδια τα άλογα θα αγωνιστούν στις ιπποδρομίες της πανήγυρης με τη συνοδεία του ζουρνά για ένα ταπί και τη μεγάλη δόξα.
Υπάρχει ακόμη μια αλληλογραφία με τον Υπουργό Γεωργίας για το θέμα των Γεωμόρων. Μια μορφή φορολογίας επιπρόσθετη για τους γεωργούς, που υποχρεώνονταν να καταβάλουν το γέννημα αρχικά και αργότερα το αντίτιμο του γεννήματος, που απαιτείτο για την σπορά της επόμενης χρονιάς (είχε δεν είχε σοδειά το χωράφι). Η φορολογία αυτή καταργήθηκε τον Ιούλιο του 1950 και οι γεωργοί ζητούσαν την επιστροφή των χρηματικών ποσών που είχαν καταβληθεί τα δύσκολα χρόνια του εμφυλίου.
Τα δάνεια που δικαιούνταν οι συνεταίροι ήταν τα πλασματικά και τα καλλιεργητικά.
Τη δεκαετία του 50 μετά την οργάνωση του δικτύου της ΔΕΗ θα οργανωθεί και το δίκτυο της ύδρευσης με τους ίδιους μηχανικούς.
Επιχειρήσεις άλλες είναι, τα γνωστά κεραμοποιεία, που πρόσφεραν θέσεις εργασίας σε αρκετούς Δοξατινούς.
Τον Σεπτέμβρη του 1921 ήρθε από την Κεσσάνη της Ανατολικής Θράκης η οικογένεια του Παντελή Μαυρομιχάλη και εγκαταστάθηκε στο Δοξάτο. Απέκτησε 4 παιδιά. Αρχικά ασχολήθηκε με το εμπόριο και αργότερα ασχολήθηκε με την κεραμοποιία. Στην πρώτη μονάδα δούλευαν περίπου 15 εργάτες. Έφερναν χώμα από την περιοχή Σερνή-Μπουνάρ και το ζύμωναν με τα πόδια, έκοβαν τούβλα συμπαγή και κεραμίδια ενώ στη συνέχεια τα έψηναν στο φούρνο. Η επιχείρηση σταμάτησε να λειτουργεί κατά το β΄ παγκόσμιο πόλεμο. Τα σπίτια όμως που κτίστηκαν για τους βουλγάρους έποικους έγιναν με υλικά της επιχείρησης, χωρίς ποτέ να δοθεί κάποια αποζημίωση.
Μετά τον πόλεμο ο Παντελής Μαυρομιχάλης έκανε δωρεά τούβλα και κεραμίδια για την ανοικοδόμηση του Γυμνασίου Δοξάτου καθώς και του Παιδικού Σταθμού. Διετέλεσε για πολλά χρόνια πρόεδρος του Παιδικού Σταθμού.
Αρχικοί συνεταίροι στην επιχείρηση ήταν ο Θόδωρος Μαλέας και η Μερόπη Νάνου με αντιπρόσωπο τον Θαλή.
Η επιχείρηση του κεραμοποιείου λειτούργησε μέχρι το 1977, με την επωνυμία «Παντελής Μαυρομιχάλης κ Σία». Αργότερα και μέχρι το 1988 ως «ΕΠΕ»
Μεγάλα Ξυλάδικα: Παμπούκα, Κυριάγκου.
Σαγματοποιοί: Δημήτριος Τασλής, Ιγνάτιος Χατζηδημητρίου, Μιχάλης Αράπογλου.
Σταμνάδικο: Κωστόπουλος.
Τενεκετζίδικο: Τσιούδης.
Συναντάμε ακόμη πολλά επαγγέλματα: Πεταλωτήδες, καροποιοί, λευκοσιδηρουργοί, σιδηρουργοί, αρκετοί επιπλοποιοί, τσαγκάρηδες, ράφτες, μοδίστρες, βαρελάδες. Συναντάμε επίσης: ζαχαροπλαστεία, γιαουρτάδικα υφασματοπωλεία και πολλούς φούρνους.
Ο φωτογράφος Ελμαζίδης Παναγιώτης από τους Έλληνες του Πόντου που ήλθε το1939 που γεννήθηκε και έζησε αρκετά χρόνια στα Σοβιετικά παράλια της Μαύρης Θάλασσας..
Στα πρακτικά της περιόδου 1940-1950 του Συνεταιρισμού «Ευδαιμονία» αναφέρονται πολλοί επαγγελματίες του Δοξάτου.
Λογιστές: Κασάπης Αθανάσιος, Παπαϊωάννου Θεόδωρος, Βαρούτογλου Δημήτριος.
Αλεξίου Κων/νος κλητήρας
Μπίτσας Χρίστος, παντοπώλης
Μπίκας Στέργιος, λευκοσιδηρουργός
Τασλής Χρήστος, παντοπώλης
Κιόρογλου Χαράλαμπος, καρραγωγέας.
Σερέτης Απόστολος, μεταφορέας
Παπουτσής Απόστολος, παροχή ηλεκτρικού ρεύματος
Βεζυρτζής Χρήστος, επισκευή αρχειοθήκης
Τζιτζιμπάσης Πολυχρόνης, ηλεκτρολόγος
Δρουγούτης Νικόλαος, μεταφορές
Παταργιάς Παντελής, καφετζής
Ιωάννου Σταύρος , καφετζής
Μπακιρτζής Μιχαήλ, πώληση αγαθών (στάμνες)
Πεπανίδης Φώτης, λευκοσιδηρουργός
Ιμπραήμογλου Μεμέτ, κόψιμο ξύλων
Κοτζάκαρης Μιχαήλ, πώληση δαδιού
Σουγγιάς Ηρακλής, κόψιμο καυσόξυλων
Δολαπτσής Ευάγγελος, για αγώγι
Δουρόπουλος Θεόδωρος, υφασματέμπορας
Μπίτσας Μένανδρος, παντοπώλης
Ιωάννης Τζουμέρκας (Μπαζούκης), σφράγιση δηλώσεων εφορίας
Κωστόπουλος Αθανάσιος, σταμνάδικο
Βουλώνης Κ, επιδιορθώσεις τρόμπας ελαίου
Βασιλειάδης Ιάκωβος, υδραυλικός
Παγγούσης, μεταφορές
Βιδενμάγιερ Κων/νος, υδροχρωμάτωση γραφείου
Χατζή Μεμέτ Σαμπιέ, μεροκάματο
Ο Ναός του Αγίου Αθανασίου Δοξάτου
Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζουν οι εικόνες του Ναού του Αγίου Αθανασίου, τα κιονόκρανα και οι επιγραφές.( αρκετές στη βάση που στηρίζεται το τέμπλο που αν διαβαστούν θα αντληθούν πληροφορίες για την περίοδο αυτή) Φανερώνουν τις ευαισθησίες των Δοξατινών και την αγάπη τους για τα στοιχεία της αρχαιοελληνικής τέχνης. Αρχιτεκτονικά μέλη κάποιου παλαιοχριστιανικού Ναού που χρησιμοποιήθηκαν με προσοχή στο νέο Ναό. Από τα χαρακτηριστικότερα στοιχεία της οικονομικής ζωής του ιερού ναού και τα νομίσματα που κόπηκαν για τις ανάγκες της Ενορίας για ψιλά, σε δύσκολες μάλλον εποχές (μετά το 1870) και φυσικά χωρίς ιδιαίτερη αξία πλην αυτής της ιστορικής. Στο Αρχαιολογικό Μουσείο της Δράμας αποτελούν μαρτυρία της ιστορίας του τόπου, αλλά και της συμβολής του Δοξάτου στην οικονομία και τον πολιτισμό της περιοχής και όχι μόνο.
Ζητούμε παράλληλα με την ευκαιρία αυτή της σημερινής ημέρας, ως ημέρας των Μουσείων, την ίδρυση Μουσείου της καλλιέργειας και επεξεργασίας του καπνού σε ένα από τα καπνομάγαζα (ως περιβαλλοντικό κέντρο για να διδάσκονται οι νέοι και να θυμούνται οι παλιού), καθώς και την ίδρυση Ιστορικού Μουσείου σε ένα από τα νεοκλασικά κτίρια του Δοξάτου.
Ευχαριστούμε ιδιαίτερα τη ΔΕΚΠΟΤΑ Δράμας για τη δυνατότητα που μας έδωσε, να παρουσιάσουμε μέσα από διαφάνειες την οικονομία του Δοξάτου.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
Βουλγαρικαί ωμότητες 1913-14, Εν τη Μακεδονία και Θράκη. Γεγονότα, Εκθέσεις, Έγγραφα, επίσημοι μαρτυρίες, Αθήνα 1914
Τ. Βουρνά, Σχεδίασμα της οικονομικής ζωής της Ελλάδας στο μεταίχμιο 18ου προς 19ο αιώνα, Αθήνα 1974
Βύζικα, Χρονικό των εργατικών αγώνων. Δημοτικό Μουσείο Καβάλας. Με τη συμμετοχή της Γ Σ Ε Ε
Ε. Καμπούρη, Νέες Τάσεις στην Αρχιτεκτονική και την πολεοδομία σε κωμοπόλεις της Δράμας Δράμα 1994.
Ε. Καρατζά-Κωνσταντινίδου, Οργάνωση και δράση των αγωνιστών του Μακεδονικού Αγώνα(1870-1908), Β΄ Επιστημονική Συνάντηση, Τόμος Β΄, Δράμα 1994.
E.Καρσανίδη, Η πνευματική πορεία του υπόδουλου Ελληνισμού στο νομό Δράμας, Δραμινά χρονικά, Τόμος Β΄, Δράμα 1981.
Χ. Μαργαρίτη, Δημοτικά τραγούδια του Δοξάτου, Δραμινά χρονικά, Δράμα 1981.
Φ. Μπωζούρ, Πίνακας του εμπορίου στη Ελλάδα στην Τουρκοκρατία (1787-1797),Παρίσι 1800.
Κ. Τρακασοπύλου-Τζήμου, Konrad von Vilas,Δράμα 1994.
Μ. Χατζηκαλού, Εντυπώσεις εκ της ιεράς Μακεδονίας και Θράκης.
Γ. Χατζηκυριακού, Σκέψεις και εντυπώσεις εκ περιοδείας ανά την Μακεδονίαν.
Αρχεία Αγροτικού Συνεταιρισμού Δοξάτου.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου