Σμύρνη

Η Σμύρνη Τα παλιά χρόνια Ο Γάλλος αρχαιολόγος Jardi γράφει: «Κατά τον ΣΤ΄ αιώνα δεν υπήρχε άλλη ελληνική περιφέρεια, που θα μπορούσε να συναγωνιστεί την Ιωνία τόσο στην πνευματική της ανάπτυξη, όσο και στην οικονομική ευρωστία». Την ίδια περίοδο που οι Έλληνες της ηπειρωτικής Ελλάδας με δυσκολίες προσπαθούσαν να βγουν από την ημιβαρβαρότητα Οι Ίωνες πιστοί στον πολιτισμό του Αιγαίου και των επιτεύξεων της Ανατολής, πλούτιζαν με τη δουλειά τους και χαίρονταν τα αγαθά της ευφορίας και της ειρήνης. Ενδεικτικό είναι, πως η λέξη ειρήνη, που την αποδέχτηκαν όλοι οι Έλληνες είναι Ιωνικής προέλευσης. Ο Ηρόδοτος λέει, ότι οι Ίωνες έκτισαν τις πολιτείες τους κάτω από το καλύτερο κλίμα του κόσμου, που γνώρισε. Πλήθος είναι ακόμη οι περιηγητές, που εκθειάζουν την Ιωνία και κυρίως τη Σμύρνη.(Σατωβριάνδος - Φλωμπέρ). Στο σημερινό αφιέρωμα θα επιχειρήσουμε ένα οδοιπορικό στη Σμύρνη των τελευταίων αιώνων, για να παρακολουθήσουμε την πορεία του πολυάριθμου ελληνικού στοιχείου, που στις πλέον αντίξοες συνθήκες κατάφερε, να κυριαρχήσει στην πνευματική, κοινωνική και οικονομική ζωή της πόλης. Κεντρικοί σταθμοί στο οδοιπορικό αυτό είναι: Α. Τα χρόνια της ακμής του ελληνικού πληθυσμού -χρόνια ευτυχισμένα, στο καύχημα της Ιωνίας με την ελληνική παιδεία και τα εκπαιδευτικά ιδρύματα. -την πνευματική κίνηση και τον ελληνικό τύπο, τα θέατρα - την οικονομία και το εμπόριο Β. Τα γεγονότα που διαδραματίστηκαν μετά την απόβαση του Ελληνικού στρατού έως την τελική καταστροφή. Τον δραματικό επίλογο Τα Σχολεία της Σμύρνης Από την εποχή των σκοτεινών χρόνων, συμπαγείς ελλ. Πληθυσμοί τουρκοφώνησαν, αλλά για να αποφύγουν τον εξισλαμισμό επινόησαν την καραμανλίδικη γραφή και με ελλ.γράμματα έγραφαν τα τουρκικά κι έτσι αλληλογραφούσαν, έγραφαν βιβλία,δίδασκαν στα σχολεία και παρακολουθούσαν θ.Λ Όταν μαύρα σκοτάδια ζώσανε τη Ρωμιοσύνη, ανοίχτηκε το 1707 το πρώτο σχολείο στη Σμύρνη. ( το παλαιό σχολείο, που δίδαξε ο Αδαμάντιος Ρύσσιος παππούς του Κοραή) Από την κατάργηση και μετά του παιδομαζώματος (1638 Μουράτ Δ΄), χαλαρώθηκαν η βία και οι καταπιέσεις και άρχισαν να ιδρύονται σχολεία σε μεγάλες πόλεις Η Εκκλησία όλο αυτό το διάστημα, άλλού κρυφά, αλλού φανερά διατηρούσε μέσα από την ορθόδοξη πίστη την ελληνική γλώσσα και συνέβαλε στην τόνωση παράλληλα με το θρησκευτικό συναίσθημα των ελλήνων και την αφύπνιση της εθνικής συνείδησης. (Στον τομέα αυτό υπήρξε πρωτοπόρος η Σμύρνη) Το 1743 λειτούργησε η ξακουστή «Ευαγγελική Σχολή» με τα παραρτήματά - Τη βιβλιοθήκη, σχεδόν σαράντα χιλιάδων τόμων και - Το Μουσείο με τρεις χιλιάδες εκθέματα (αγάλματα, επιτύμβιες στήλες και πλούσια συλλογή 15.000 νομισμάτων) Το 1747 τέθηκε κάτω από την προστασία της Μ. Βρετανίας. Συντηρούνταν από ενοίκια ακινήτων , υποτροφίες μαθητών, εισιτήρια,, ελέγχους και τίτλους μαθητών, δωρεές, εράνους τόκους και προσφορές της δημογεροντίας. Δίδαξαν ο Θ. Καΐρης, Βενιαμίν Λέσβιος, Και φοίτησε ο Αδαμάντιος Κοραής. Η Ευαγγελική Σχολή λίγο μετά την επανάσταση του 1821 και τις σφαγές στη Σμύρνη διέκοψε τη λειτουργία της . Μετά το 1828 αποκαταστάθηκε η γαλήνη και άρχισε πάλι η λειτουργία της. Το 1844 κάηκε πάλι, αλλά ανοικοδομήθηκε γρήγορα και άρχισε τη λειτουργία της. Δημιούργησε ακόμη και ανεξάρτητη εμπορική σχολή. Το 1803 ιδρύθηκε «Νέα Δημόσια Σχολή» που μετονομάστηκε σε «φιλολογικό Γυμνάσιο». Όπου δίδαξαν Κ. Κούμας, Κ. Οικονόμου κ.ά Υπήρχαν ακόμη πολλά κοινοτικά και ιδιωτικά σχολεία Αλληλοδιδακτικό σχολείο και ελληνογαλλικό Λύκειο. Δημιουργούνται χωριστά σχολεία θηλέων. Το 1830 δημιουργήθηκε το πρώτο αλληλοδιδακτικό σχολείο θηλέων που στεγάστηκε αργότερα στον περίβολο του μητροπολιτικού ναού της αγίας Φωτεινής και λειτουργούσε με έξοδα της εκκλησίας. Αντιλαμβάνονται την σπουδαιότητα της γυναικείας μόρφωσης και γύρω στα 1900 όλα τα κορίτσια μαθαίνουν γράμματα. Υπήρχαν ακόμη πάνω από 20 ιδιωτικά παρθεναγωγεία. Και το 1881 το αριστοκρατικό «Ομήρειο Παρθεναγωγείο» Σύλλογοι και σωματεία Η πνευματική κίνηση στη Σμύρνη και στα περίχωρα συμπληρωνόταν από τη δραστηριότητα πολλών συλλόγων φιλεκπαιδευτικών, μουσικών, γυμναστικών κ.α Με ωραίους και υψηλούς στόχους, όπως: την ίδρυση αναγνωστηρίων και εντευκτηρίων για διαλέξεις Λέσχες που ασχολούνταν όχι μόνο με τα επαγγελματικά τους ενδιαφέροντα, αλλά και πλούσιο κοινωνικό έργο. Γυμναστικοί σύλλογοι για να αποκτήσουν οι νέοι γερά και άλκιμα σώματα. Λέει ο Χρυσόστομος: ότι «επετέλεσε μέγα έργο ο Πανιώνιος με το να εμπνεύσει στους νέους την αγάπη του ύδατος και του αναπεπταμένου αέρος και του ελεύθερου φωτός, τον έρωτα για την ρυθμική κίνηση και προς την γυμναστική» Δεν πρέπει να παραλείψει κανείς το Ελληνικό ορφανοτροφείο της Σμύρνης. Με νυκτερινή σχολή. Διδασκαλείο Οικονομική ζωή Στις εύφορες παραλίες της Δ. Μ. Ασίας ο ελληνικός πληθυσμός προοδεύει στη γεωργία, στη βιομηχανία και το εμπόριο. Οι έλληνες χρησιμοποιούσαν γεωργικές μηχανές και υπήρχε ιδιαίτερη ανάπτυξη. στην ελιά, στον καπνό, στο αμπέλι και άλλα Οι τεράστιες ποσότητες των προϊόντων της γεωργίας οδήγησαν στην μεταποίηση και από τη βιοτεχνία στη βιομηχανία. -Η μεταποίηση της ελιάς σε λάδι, βρώσιμες ελιές και σαπούνι. -Του σιταριού σε αλεύρι και ζυμαρικά -Του σταφυλιού σε κρασί, σταφίδα και οινοπνευματώδη ποτά. -Του μαλλιού και του βαμβακιού σε νήματα και υφάσματα -Των κουκουλιών σε μεταξωτά κ.ά 76% των εργοστασίων ήταν ελληνικά. Η ανάπτυξη αυτή διαμορφώθηκε μέσα σε ένα κλίμα παντελούς κρατικής αδιαφορίας. Και οι έλληνες, όπως παντού έτσι και εδώ, εκμεταλλεύτηκαν στο έπακρο την προαιώνια αρετή της φυλής, του εμπόρου και μεταπράτη. Η περίφημη προκυμαία της Σμύρνης Και είναι η βάση και το ορμητήριο, από το οποίο, προωθείται ο ελληνικός πληθυσμός και το εμπόριο. Το εξαγωγικό εμπόριο της Σμύρνης είναι από τα πιο σημαντικά της Μεσογείου Γύρω στα 2.500 ατμόπλοια και 3.000 ιστιοφόρα άραζαν κάθε χρόνο στο λιμάνι. Καραβάνια έφερναν στις αποθήκες και τα καταστήματα των ελλήνων βαμβάκια, νήματα, μαλλιά άγκυρας, περσικά χαλιά, βαφές, φαρμακευτικά είδη, κερί, σπόγγους , κριθάρια , δέματα καπνού, λάδια, κρασιά, σύκα σταφίδες όλα με προορισμό την Ευρώπη. Και από την άλλη προσορμίζονταν τα καράβια με μετάξια Βενετίας, αργυρόχρυσες στόφες Λυών, λουλάκι από Άγιο Δομήνικο , ζάχαρη, καρυκεύματα από Αμερική και χαρτιά, υαλικά, σίδερο εργαλεία κ.ά Στο λιμάνι ήταν και τα γραφεία, οι εταιρείες, αντιπροσωπείες, τα προξενεία, πρακτορεία, ασφαλιστικές εταιρείες, χρηματιστήριο και κέντρα ,καφενεία λέσχες κ.α Αρχιτεκτονική Ως αληθινό σταυροδρόμι πολιτισμών, θρησκειών και μυστηρίων η Σμύρνη συγκεντρώνει από τον 16ο αιώνα ευρωπαίους, που κατοικούν στον Φραγκομαχαλά Από τον 19ο αιώνα προσελκύει μια πλούσια ευρωπαϊκή ελλίτ και από το 1855, έρχονται έλληνες από όλη την Ελλάδα και από τα μέρη, που ήταν υπόδουλα ακόμη, μετά από ευνοϊκές νομοθετικές ρυθμίσεις. (για το Ελληνικό Βασίλειο) Έργα υποδομής που έγιναν από ξένους και που συντελούν στην ανάπτυξη και το εμπόριο: Το φωταέριο, η ύδρευση, το σιδηροδρομικό δίκτυο που ενώνει τη Βαγδάτη με τη Σμύρνη και το νέο λιμάνι. Ο Φραγκομαχαλάς, ως εμπορικό κέντρο, περνά γρήγορα στους Έλληνες και Αρμενίους και η ξακουστή «Ευρωπαϊκή οδός» συγκεντρώνει τα ωραιότερα και πλουσιότερα μαγαζιά, με καλλιτεχνική κίνηση και εργαστήρια ζωγράφων , φωτογράφων, τυπογραφεία κ.ά Το στυλ το αρχιτεκτονικό που επικρατεί, είναι ο νεοκλασικισμός, κυρίως όμως ένας εκλεπτυσμένος εκλεκτικισμός seconde Empire ( Beaux Art) με αναφορές στο πλούσιο ανάγλυφο ρεπερτόριο του μπαρόκ. Αξιόλογα Αρχιτεκτονικά έργα: -Το καμπαναριό της Αγίας Φωτεινής, σπουδαίο επίτευγμα αρχιτεκτονικής Το θέατρο της Σμύρνης (μικρογραφία του γαλλικού θεάτρου) -Κτίριο της Εθνικής Τράπεζας Πλούσιες επαύλεις για τις συγκεντρώσεις των αριστοκρατών της εποχής. Και πλούσια εξοχικά σπίτια. Αναφέρονται ακόμη μεγάλες βιβλιοθήκες σε σπίτια πνευματικών ανθρώπων, όπως αυτό του Δ. Φωτιάδη, γιατί όπως ο ίδιος τονίζει: « η παιδεία είναι ο μοναδικός φάρος των ανθρώπων, οι οποίοι παραδέρνουν στο πέλαγος της ψευτιάς. Και όσο πιο καθυστερημένος πνευματικά είναι ένας λαός, τόσο πιο εύκολα τον κυβερνάνε τα συμφέροντα της ολιγοκρατίας» Στη μεγαλοαστική κατοικία των ελλήνων της Σμύρνης διακρίνει κανείς: Μάρμαρα, θολωτές οροφές με ανάγλυφα γύψινα θυρίδες βυζαντινές στους τοίχους για αγάλματα», ανατολίτικα χαλιά, βελούδα και μετάξι. Προεπαναστατική εποχή Η Ρωμιοσύνη της Σμύρνης και της ευρύτερης Ιωνίας προσέφερε πολλά, πριν ακόμη αρχίσει η επανάσταση Κάτω από τη μύτη των Τούρκων φόρτωσαν σε πλοίο μπαρούτι και μολύβι με την καθοδήγηση του φιλικού Ήβου Ρήγου και κατάφεραν να εφοδιάσουν τη Μάνη και την Πελοπόννησο κατά την έναρξη της επανάστασης. Τα κατορθώματα όμως των ελλήνων στην ηπειρωτική Ελλάδα και στη θάλασσα, τα πλήρωναν με τη ζωή τους οι κάτοικοι των νησιών, των Ιωνικών παραλίων, της Θράκης, της Μακεδονίας και της Πόλης ως αντίποινα με σφαγές και λεηλασίες. Ο Διονύσιος Σολωμός γράφει: Φωνήν τρόμου η Ελλάδα σύρνει Σύρνει και έπειτα σιωπεί, Όμως κρότους μες στη Σμύρνη Όλ’ η νύχτα ηχολογεί. (εις τον θάνατον του Λορδ Μπάυρον) Συμφορά έρχεται στο πολύπαθο Αίβαλί μετά την επιτυχία του Παπανικολή Ένας νταϊφάς Σμυρνιών (μια ομάδα) κάτω απ’ τις προσταγές του Νικηταρά ξεχωρίζει στα Δερβενάκια (Βουρλιώτης, Σπηλιόπουλος, Σπάρος) 20ος αιώνας Στα 1908 επανάσταση Νεοτούρκων. Οι φυλές όλες της οθωμανικής αυτοκρατορίας αδελφωμένες γιόρτασαν το σύνταγμα, γιατί πίστευαν πως ήρθε η ώρα της κοινής ευτυχίας. Οι νεότουρκοι όμως υιοθέτησαν τη ριζοσπαστικότερη μορφή του εθνικισμού, τον Παντουρκισμό. Το κόμμα «Ένωση και Πρόοδος» ανέλαβε την εκπροσώπηση του νέου αυτού ρεύματος. Ο μητροπολίτης Χρυσόστομος έγραφε να δημιουργηθούν πολιτιστικοί σύλλογοι με παρακλάδια σε όλες τις πόλεις κατά μίμηση του Παντουρκικού συλλόγου «Ένωση κα Πρόοδος» 1909 ξέσπασε η επανάσταση στην Ελλάδα κατά του παλαιοκομματισμού και της παντοδυναμίας της Αυλής, Η μόνη λύση που απέμεινε είναι να προτείνουν για πρωθυπουργό το Βενιζέλο, που στην Κρήτη αντιτάχτηκε στην απολυταρχική διοίκηση του πρίγκιπα Γεωργίου. Ο Βενιζέλος ξαναφέρνει στην αρχηγία του στρατού τον διάδοχο και προκρίνει Αναθεωρητική και όχι Συντακτική Βουλή, όπως επιθυμούσε ο λαός. Από την Επανάσταση του 1909 δεν είχε μείνει τίποτα. Αυτό που χρειαζόταν ήταν: «Η Πειθάρχησις των μαζών και η επαναφορά τους σε γνωρίμους ατραπούς του υφιστάμενου καθεστώτος» Ιταλοτουρκικός πόλεμος. Και υπεροχή της Ιταλίας στη Β Αφρική και Δωδεκάνησα. Δεν κρύβει τις αξιώσεις της, να γίνει δύναμη στη Μεσόγειο. Μετά την ήττα της Τουρκίας στον Α΄ βαλκανικό πόλεμο αρχίζει μια νέα Γερμανοτουρκική φιλία. Η Γερμανία ξεκινάει εξόρμηση στην Ανατολή (Draηg nach Osten) Οι Νεότουρκοι με αρχηγούς τον Εμβέρ, Ταλαάτ και Τζεμάλ, σε μια προσπάθεια για ανάκτηση του γοήτρου τους, ταυτίζουν τις επιδιώξεις τους με εκείνες της Γερμανίας και προσλαμβάνουν οργανωτή του στρατού τους τον Λίμαν φον Σάντερς. Η πρώτη του συμβουλή ήταν, να εξουδετερώσουν τις δύο συμπαγείς μειονότητες: Την Αρμενική και την Ελληνική (2.500.000 ψυχές υπήρχαν στην περιοχή με 2.300 σχολειά και 2.200 εκκλησίες Ο Βενιζέλος αντικρούοντας τους αντιπάλους της πολιτικής του, έλεγε: ότι η Ιωνία είναι πραγματική «γη της Επαγγελίας». Όλοι και όχι μόνο ένας ποταμός είναι πακτωλοί. Η ακμή της ελλ. Μ. Ασίας ήταν ανώτερη από κάθε άλλη ελλ. χώρα Ο Ταλαάτ δίνει εντολή να αρχίσουν οι διωγμοί. Έτσι αρχίζει η πρώτη προσφυγιά. Οι διωγμοί άρχισαν από την περιοχή του Μαρμαρά, επεκτάθηκαν στις παραλίες της Ιωνίας και κατέληξαν στον Πόντο. Όπου δημιουργήθηκε αντίσταση με τη μορφή αντάρτικου, που πρωτοστάτησε η 7κωμη Σάντα. Τούρκος πρεσβευτής προτείνει ανταλλαγή ελληνικού πληθυσμού της Σμύρνης με τον τουρκικό της Μακεδονίας. Ο Βενιζέλος δέχεται με την προϋπόθεση να σταματήσουν οι διωγμοί, αυτοί όμως εξακολουθούν. Το Πατριαρχείο κήρυξε σε διωγμό την Ορθοδοξία και έκλεισε, σε ένδειξη διαμαρτυρίας τι ς εκκλησίες. 2 Αυγούστου 1914 οι μεγάλες Δυνάμεις ρίχνονται στη μεγαλύτερη ως τότε πολεμική σύγκρουση όλων των αιώνων. Εκατομμύρια κατοικούν κάτω από την επιφάνεια της γης, μέσα σε χαρακώματα, και σκοτώνονται για λίγα μέτρα λασπωμένο χώμα. Η Τουρκία γρήγορα προσχωρεί στον πόλεμο με τη Γερμανία, Αυστροουγγαρία και Ιταλία (που άλλαξε μετά στρατόπεδο) ενάντια στην Αντάντ Η Ρωμιοσύνη της Μ. Ασίας ζει ένα μεγάλο δράμα. Με την κήρυξη του πολέμου και με την έγκριση των Γερμανών, οι Νεότουρκοι εξαπολύουν τη βία και τον τρόμο. Λυσίκομες γυναίκες ,άνδρες και παιδιά ξυπόλυτα τρέχουν στα βουνά να βρουν σωτηρία. Οι δρόμοι γέμισαν με κουφάρια.(Στα Κούνακα Τραπεζούντας οι γυναίκες ως άλλες Σουλιώτισσες πέφτουν στο ποτάμι και πνίγονται, για να γλιτώσουν από τον άνθρωπο κτήνος, προτίμησαν το δρόμο, που δεν έχει γυρισμό) Δεύτερη συμφορά στο πολύπαθο Αϊβαλί. Δεν εξαπολύουν όμως γενοκτονία σαν των Αρμενίων ακόμη, γιατί προφανώς 400. 000 οθωμανοί ζούνε στην Ελλάδα. Σοφίστηκαν έναν άλλο νομιμοφανή τρόπο να εξοντώσουν τον ανδρικό πληθυσμό, όπως εξόντωσαν και 2.000.000 Αρμενίους με τη μορφή των (Αμελέ Ταμπουρού). Στα 1915 ο Ταλαάτ είχε δηλώσει «Αρμενικό ζήτημα δεν υπάρχει πια». Η περιοχή τους, πλούσια σε πετρέλαια θα μοιραστεί στην Τουρκία και Σοβιετική Ένωση. «Μπροστά στα συμφέροντα των μεγάλων εταιριών πετρελαίου οι λαοί δεν μετράνε. Πνίγονται και οι ανθρώπινες συνειδήσεις μέσα στα καυσαέρια», όπως σωστά επεσήμανε ο Δημήτρης Φωτιάδης, και προφητικά προέβλεψε «τον κίνδυνο μιας ολοκληρωτικής καταστροφής του πλανήτη από την ανατίναξη της «πυριτιδαποθήκης» αυτής που βρίσκεται στις αραβικές χώρες» Η πρώτη συμπαγής εθνότητα εξαφανίζεται. Μένει η Ελληνική. Διχασμός -Πολιτική κρίση Η Ελλάδα κατά τον Α΄ Παγκόσμιο πόλεμο κρατάει ουδετερότητα παρά τις αντίθετες προτροπές του Βενιζέλου, που προβλέπει μια ευκαιρία για την πραγματοποίηση της εθνικής ολοκλήρωσης. Ο Βενιζέλος επιμένει για αποστολή σώματος στρατού στα Δαρδανέλια στο πλευρό της Αντάντ, και δίνει παραίτηση αφού ο Κων/νος μένει αμετάπειστος Ο Γούναρης Πρωθυπουργός. Βενιζέλος στην Αίγυπτο Εκλογές νίκη Βενιζέλου- Επιστράτευση στο πλευρό της Σερβίας που δέχτηκε διπλή επίθεση Μάχη Δαρδανελίων Μάης του 1916. 40 ιππείς Γερμανοί με 2 συντάγματα βουλγαρικά έρχονται από το Ρούπελ,, ο ταγματάρχης Μαυρουδής, (χωρίς να γνωρίζει τις προθέσεις της κυβέρνησης) τους αναγκάζει να οπισθοχωρήσουν. Η διαταγή όμως από την Αθήνα τον αναγκάζει να παραδώσει «το ανασχετικό οχυρωμάτιο»,ζητώντας συγνώμη για την παρεξήγηση και για τους τραυματισμούς 29 Αυγούστου: Η Ανατολική Μακεδονία παραδίδεται και τα υπολείμματα του Δ΄σώματος στρατού μεταφέρονται στο Γκαίρλιτς της Γερμανίας. Οξύνεται ο διχασμός Τριανδρία –Επιτροπή Εθνικής Άμυνας (Βενιζέλος –Κουντουριώτης –Δαγκλής) Επιστροφή Βενιζέλου στην Αθήνα Μάχες Δοϊράνης –Στρώμνιτσας-Μοναστηρίου Σεπτέμβρης 1918 πρωτόκολλο παράδοσης Βουλγάρων Ανακωχή Μούδρου 30 Οκτώβρη 1918 «Λάθος του Βενιζέλου να στείλει σώμα στρατού στη Ρωσία, που κόστισε βαρύτατα στις ελλ. Κοινότητες της νότιας Ρωσία, γιατί θεωρήθηκαν ως αμφίβολης νομιμοφροσύνης από το σοβιετικό καθεστώς και πολλά μέλη τους αναγκάστηκαν να καταφύγουν στην Ελλάδα.» Οι σύμμαχοι περνούν τα Δαρδανέλια και αράζουν στην Πόλη. Οι Έλληνες γιόρτασαν το Μέγα Πάσχα. Πουθενά οι σύμμαχοι δεν γνώρισαν τέτοια αποθέωση Μετά τον Α΄ Παγκόσμιο πόλεμο, που στοίχισε 7 εκατομμύρια ψυχές και 6 εκ τραυματίες, η πρώτη σκέψη των συμμάχων νικητών ήταν να διαλύσουν την οθωμανική αυτοκρατορία, προσπαθώντας να πάρει ο καθένας για τον εαυτό του το μεγαλύτερο μερίδιο. Κέντρο διαμάχης ήταν: -τα στενά των Δαρδανελίων -τα πετρέλαια της Μεσοποταμίας της Μοσούλης και του Νοτίου Καυκάσου Αγγλία, Γαλλία, Ιταλία διεκδικούσαν τα διάφορα μέρη και τις πηγές Πετρελαίου. Η Αμερική αντέδρασε βίαια και υποστήριξε τάχα για ανθρωπιστικούς λόγους το κράτος των Αρμενίων. Εποφθαλμιούσε και αυτή με τη σειρά της την περιοχή Βατούμ –Μπακού Το Συμβούλιο Ειρήνης ανέθεσε στην Ελλάδα την προσωρινή διοίκηση της Σμύρνης. Οι Άγγλοι πιέζουν τους Έλληνες να πλεύσουν νωρίτερα όχι εξαιτίας της εύνοιας των συμμάχων, αλλά προλάβουν νέες Μικρασιατικές καταλήψεις εδαφών από τους Ιταλούς. που διεκδικούν και αυτοί τα ίδια μέρη από τα Δαρδανέλια, όλα τα παράλια της Μ. Ασίας και της Σμύρνης ως τη Μερσίνα. 1. Ο Ελευθέριος Βενιζέλος είχε τηρήσει μετά την προσάρτηση των Νέων χωρών το 1913 μετριοπαθή στάση στις διαφορές της Ελλάδας με τους γείτονές της, γιατί φοβόταν τουρκοβουλγαρική σύμπραξη με την υποστήριξη μερικών από τις μεγάλες δυνάμεις για αναθεώρηση της συνθήκης του Βουκουρεστίου. Έτσι δέχτηκε αποχώρηση του στρατού από τη Β. Ήπειρο. Ο Βενιζέλος υπήρξε ο πολιτικός πρωταγωνιστής του διπλασιασμού της Ελλάδας μετά τους Βαλκανικούς πολέμους του 1912-13 και ο δημιουργός της Μ Ελλάδας; «Των πέντε θαλασσών και των δύο ηπείρων» κατά το 1919-20 με τις συνθήκες Νεϊγύ και Σεβρών. Αργότερα διαπραγματεύτηκε τους όρους της ειρήνης με τους Τούρκους μετά τη Μικρασιατική εκστρατεία και καταστροφή. Οι διαπραγματεύσεις αυτές απέληξαν στην υπογραφή της συνθήκης της Λωζάνης του 1923, που περιελάμβανε τους ευνοϊκότερους όρους που μπορούσε να εξασφαλίσει η Ελλάδα την εποχή εκείνη. Μετά από μια σύντομη πρωθυπουργία το 1924 ο Βενιζέλος διατέλεσε και πάλι πρωθυπουργός κατά την τετραετία 1928-32. στις εξωτερικές σχέσεις ακολούθησε φιλειρηνική πολιτική, με κορυφαία εκδήλωση την ελληνοτουρκική προσέγγιση του 1930.Για τελευταία φορά σχημάτισε κυβέρνηση στις αρχές του 1933, αλλά μετά την ήττα του στις εκλογές του ιδίου έτους και την αποτυχία του κινήματος του 1935 έφυγε από την Ελλάδα και πέθανε το επόμενο έτος στο εξωτερικό. 2. Ο βασιλιάς Κωνσταντίνος θεωρούσε την άσκηση της εξωτερικής πολιτικής ως αποκλειστικό προνόμιο του στέμματος και πίστευε στο αήττητο του γερμανικού στρατού. Στην πεποίθησή του αυτή τον ενίσχυαν η βασίλισσα Σοφία και το γενικό επιτελείο, έτσι κατέληξε σε διαφωνία με τον πρωθυπουργό Ελ. Βενιζέλο για τη στάση, που έπρεπε να κρατήσει η Ελλάδα στην παγκόσμια σύρραξη. Η διαφωνία αυτή αποτέλεσε την κυριότερη αιτία του εθνικού διχασμού που ταλάνισε το έθνος για μια 20ετία και πλέον και υπήρξε ο κύριος συντελεστής της Μικρασιατικής καταστροφής. Εξάλλου για τον ίδιο λόγο απομακρύνθηκε δύο φορές από το θρόνο (1917 και 1922) 3. Η βασίλισσα Σοφία, αδελφή του αυτοκράτορα της Γερμανίας Γουλιέλμου Β΄, δρούσε στην περίοδο 1914-17 παρασκηνιακά και ενίσχυε τις ουδετερόφιλες απόψεις του συζύγου της και των συμβούλων του. 4. Ο Γούναρης που σχημάτισε την πρώτη του κυβέρνηση στις 7 Μαΐου 1915 είχε εμφανιστεί στη Βουλή του 1906, ως κοινωνικός και οικονομικός μεταρρυθμιστής, αλλά και την περίοδο που ακολούθησε είχε στραφεί προς πιο συντηρητικές θέσεις και οπωσδήποτε συμφωνούσε με την ουδετερόφιλη στάση του Κωνσταντίνου. 5Οι εκλογές της 31ης Μαΐου μεταβλήθηκαν σε δημοψήφισμα για την εξωτερική πολιτική που έπρεπε να ακολουθήσει η Ελλάδα. Γελοιογραφία της εποχής Βενιζέλος και Γούναρης προσφέρουν μια κάλπη στον ελληνικό λαό για να ρίξει το σφαιρίδιό του, ενώ πόλεμος, προσωποποιημένος παρακολουθεί τη σκηνή. 6 Μετά την εκδήλωση του κινήματος της Εθνικής Άμυνας στις 17 Αυγούστου 1916 περιήλθε υπό τον έλεγχο των κινηματιών η περιοχή της Δυτ. και κεντρ. Μακεδονίας και όταν 26 Σεπτεμβρίου 1916 ο Βενιζέλος σχημάτισε προσωρινή κυβέρνηση, προσχώρησαν τα νησιά του Ανατολικού Αιγαίου και η Κρήτη Στο μεταξύ μέχρι τα τέλη Αυγούστου του 1916 οι Γερμανοβούλγαροι είχαν καταλάβει ολόκληρη την Ανατολική Μακεδονία μέχρι το Στρυμόνα και στη Δυτ. Μακεδονία και Β. Ήπειρο. Μετά την άφιξή του στη Θεσσαλονίκη στις 26 Σεπτεμβρίου 1916 ο Ελευθέριος Βενιζέλος σχημάτισε προσωρινή κυβέρνηση, που βάση της ήταν η λεγόμενη τριανδρία Βενιζέλος, Δαγκλής και Κουντουριώτης. 7 Μέσα στα πλαίσια της επιτάχυνσης του ρυθμού της επιστράτευσης του ελλ. Στρατού την άνοιξη του 1918 εκδίδονται πολυάριθμοι προπαγανδιστικοί χάρτες και αφίσες της εποχής που απεικονίζουν το μέτωπο της Μ. Ασίας την άνοιξη του 1918 λίγο πριν τη συμμαχική επίθεση 8.Ο Βενιζέλος ηγήθηκε της ελλ. Αντιπροσωπείας στο συνέδριο της Ειρήνης των Παρισίων του 1919-1920 9.Η γενική επιστράτευση μετά την εξασφάλιση πολεμικού δανείου από τη Γαλλία και την ολοκλήρωση τω εκκαθαρίσεων στο στρατό, άρχισε να επιταχύνεται από τους πρώτους μήνες του 1918. Προπαγανδιστική αφίσα της Πατριωτικής Εταιρίας. 10 .Ενώ στο Παρίσι συνεδρίαζε το Συνέδριο Ειρήνης, οι Γάλλοι στις 14 Ιουλίου 1919, με τη ευκαιρία της εθνικής τους εορτής τίμησαν με μεγάλη λαμπρότητα τη νίκη τους στον Α΄ παγκόσμιο πόλεμο. Στην τελετή έλαβαν μέρος και τμήματα των στρατών των συμμάχων της Γαλλίας .Εδώ το ελληνικό στρατιωτικό τμήμα παρελαύνει με την πολεμική του σημαία. 11 Η κυβέρνηση Βενιζέλου εκτύπωσε το καλοκαίρι του 1918 έναν εθνολογικό χάρτη που σχεδιάστηκε υπό την επίβλεψη του καθηγητή Σωτηριάδη και τιτλοφορείται «ο Ελληνισμός στην πρόσω Ανατολή» Περιέχει εθνολογική στατιστική της Θράκης και της Δ. Μ. Ασίας 12. Οι διωγμοί του Ελληνικό πληθυσμού από τους Νεότουρκους στη Μ. Ασία κατά τη διάρκεια του Α΄ παγκοσμίου πολέμου έλαβαν κυρίως τη μορφή ομαδικών εκτοπίσεων από τις ακτές προς την αφιλόξενη μικρασιατική ενδοχώρα. 13 Ένα άλλο μέσο εξοντώσεως των χριστιανικών πληθυσμών της Μ. Ασίας από τους Νεότουρκους ήταν η επιστράτευση των άνω των 18 ετών ανδρών στα περίφημα εξοντωτικά τάγματα εργασίας (αμελέ ταμπουρού). Επιστρατευόμενοι Έλληνες της Μ. Ασίας έτοιμοι να μεταφερθούν σιδηροδρομικώς στα τάγματα εργασίας. 14. Κατά τη διάρκεια του Α΄ παγκοσμίου πολέμου, κατά τους μετριότερους υπολογισμούς 235.000 Έλληνες του Πόντου εκτοπίστηκαν από τους Νεότουρκους, ενώ άλλες 80.000 περίπου αναγκάστηκαν να ζητήσουν καταφύγιο στη νότια Ρωσία 15 .Ο Ουϊλσον περιβαλλόμενος από τις προσωπογραφίες των Λόυδ Τζώρτζ, Κλεμανσώ, στρατάρχη Φως και έλληνα πρωθυπουργού Βενιζέλου. 16. Χρύσανθος Φιλιππίδης, μητροπολίτης Τραπεζούντας κατά τη διάρκεια του Α΄ παγκοσμίου πολέμου, της περιόδου της Μικρασιατικής εκστρατείας και αργότερα αρχιεπίσκοπος Αθηνών, διαδραμάτισε σημαντικό ρόλο ως πολιτικός ηγέτης του Ελληνισμού του Πόντου και πρωτοστάτησε σε όλες τις σχετιζόμενες με το πολιτικό μέλλον της περιοχής αυτής διαπραγματεύσεις. 17 Στις 7:50 το πρωί της 2ας Μαΐου του 1919 το κύριο σώμα του ελληνικού στρατού Κατοχής αποβιβάστηκε στην προκυμαία της Σμύρνης και έγινε δεκτό με ενθουσιασμό από τους Έλληνες κατοίκους της πόλης. «Το πλήρωμα του χρόνου ήλθε. Η Ελλάς εκλήθη υπό του Συνεδρίου της Ειρήνης να καταλάβει την Σμύρνη, ίνα ασφαλίσει την τάξιν» Οι Ιταλοί υπονόμευσαν από την πρώτη στιγμή τον αγώνα, σε λίγο θα ακολουθήσουν και οι άλλοι σύμμαχοι Μετά τα αιματηρά γεγονότα που συνόδευσαν την απόβαση του ελλ. Στρατού στη Σμύρνη, η τουρκική φρουρά της πόλης κατέφυγε στην ύπαιθρο, όπου αποτέλεσε τον βασικό πυρήνα αντίστασης στο βιλαέτι του Αϊδινίου. Ακόμη να διαβληθεί η Ελλάδα από τους εχθρούς της ως ανίκανη να διασφαλίσει την τάξη ώστε να διορίσει ο Βενιζέλος ως ύπατο Αρμοστή με απεριόριστες αρμοδιότητες τον Αριστείδη Στεργιάδη. 18 Την ίδια ημέρα που ο ελλ. Στρατός αποβιβαζόταν στη Σμύρνη ο Κεμάλ βγήκε στη Σαμψούντα.. Κήρυγμά του η αντίσταση στις αποφάσεις των νικητών. (Αναμορφωτής του τουρκικού κράτους, με αναμφίβολα εξαιρετικές στρατιω-τικές ικανότητες, αλλά και αυτός που εξόντωσε τους έλληνες, όπως ο Ταλαάτ τους Αρμένιους) 19 Το ανώτατο Συμμαχικό Συμβούλιο καθόρισε στο τέλος του Οκτωβρίου 1919 τα όρια της περιοχής που επιτρεπόταν να καταληφθεί από τον ελληνικό στρατό στην ενδοχώρα της Σμύρνης. Η γραμμή ήταν γνωστή με το όνομα «Γραμμή Μίλν» Έλληνες στρατιώτες στα ερείπια του ναού της Αρτέμιδος στις Σάρδεις πάνω στη γραμμή Μιλν, 20 Η ελληνική προέλαση του Ιουνίου του 1920 υπήρξε η πρώτη σοβαρή επιθετική ενέργεια του ελληνικού στρατού στη Μ Ασία. Το ελληνικό επιτελείο μελετά τις επιχειρήσεις του 1920 Διακρίνονται Παρασκευόπουλος και Θ. Πάγκαλος. 21. Λαϊκή αφίσα του καλοκαιριού του 1920 που εικονίζει τα ελληνικά κέρδη μετά τις συνθήκες Νεϊγύ και Σεβρών. Σ’ αυτήν εικονίζεται ως εδαφικό κέρδος της Ελλάδας και η βόρεια Ήπειρος ( που καταγγέλθηκε από τους Ιταλούς). 22 Δυο μέρες μετά την υπογραφή της συνθήκης των Σεβρών στις 30 Ιουλίου 1920 και ενώ ο Βενιζέλος βρισκόταν στο σιδηροδρομικό σταθμό της Λυών για να επιστρέψει στην Αθήνα, δύο απότακτοι αξιωματικοί τον πυροβόλησαν με τα περίστροφά τους και τον τραυμάτισαν ελαφρά. (άδικη εκτέλεση του Δραγούμη) 23Η ανάγκη νοσηλείας του Βενιζέλου από τον ελαφρύ τραυματισμό του, του επέβαλε να αναβάλει την επιστροφή του στην Αθήνα και να επιστρέψει με το θωρηκτό Αβέρωφ) 24 Στα τέλη του 1920, ο ελληνικός στρατός κατείχε στη Μ Ασία μια περιοχή ευρύτερη από τη ζώνη της Σμύρνης. Στην περιοχή των Δαρδανελίων και της Νικομήδειας η Ελληνική ζώνη κατοχής ερχόταν σε επαφή με την Αγγλική και στα νότια με την Ιταλική. Οι Κεμαλικοί είχαν στα νότια να καλύψουν μέτωπο με τους Γάλους στην Κιλικία. Και στο εσωτερικό υπήρχαν περιοχές που ελέγχονταν από αντικεμαλικά τμήματα του στρατού του Χαλίφη. Ήδη όμως από τα μέσα Νοέμβρη του 1920 ο Κεμάλ είχε απαλλαγεί από την Αρμενία, που διαμελίστηκε από Τουρκία και Σοβιετική Ένωση. Ο θριαμβευτής των Σεβρών χάνει στις εκλογές του Νοέμβρη, .η Κυβέρνηση Ράλλη διενεργεί φιλοβασιλικό δημοψήφισμα και έτσι δόθηκε πρόσχημα στους συμμάχους να εγκαταλείψουν στρατιωτικά, διπλωματικά και οικονομικά την Ελλάδα. (καλείται μάλιστα εκπρόσωπος του Κεμάλ στο Λονδίνο για τη λύση του Μικρασιατικού προβλήματος .Ο αποταχθείς αρχιστράτηγος Λεωνίδας Παρασκευόπουλος γράφει: «διακηρύσσουν ότι αγωνίζονται υπέρ του δικαίου και της ελευθερίας, ενώ πράγματι είναι σφαγιασταί όλων των ωραίων ιδεών». (παραίτηση Παρασκευόπουλου- Καλογερόπουλος πρωθυπουργός) 25Άνοιξη 1921. Με αρχιστράτηγο τον Παπούλα αποφασίστηκε η προέλαση του ελλ. Στρατού στη γραμμή Εσκί- Σεχίρ- Κιουτάχεια-Αφιόν Καραχισάρ. Αποτυχία του ελλ. Στρατού να κυκλώσει τον Ινονού στην Κιουτάχεια Η εκστρατεία γρήγορα θεωρήθηκε παράτολμη. Απορρίπτονται συμβιβαστικές λύσεις και από τις δύο πλευρές. Η αποτυχία είχε αντίκτυπο στο ηθικό των αξιωματικών και των ανδρών. Οι στρατιωτικές επιχειρήσεις αποσκοπούσαν στο να εξασφαλίσουν στρατηγικά πλεονεκτήματα πριν την ολοκλήρωση Γαλλοτουρκικών διαπραγματεύσεων και να δημιουργήσουν ευρύτερη εξωτερική άμυνα στην ελληνική ζώνη της Σμύρνης. Γούναρης (πρωθυπουργός) με τον Θεοτόκη στη Σμύρνη και ο Κωνσταντίνος για να ηγηθεί της στρατιάς με τους διαδόχους. Η Ελληνική επίθεση Ιουνίου- Ιουλίου έχει δυο στόχους Την κατάληψη της σιδηροδρομικής γραμμής Αφιόν Καραχισάρ-Κιουτάχεια- Εσκί Σεχίρ και την κύκλωση του τουρκικού στρατού. ο Κεμάλ σε μια δύσκολη απόφαση για το γόητρο ενός στρατηγού υποχωρεί 300 χιλ πίσω από το Σαγγάριο και αποτυγχάνει ο στόχος των Ελλήνων. Σκοπός του Κεμάλ η φθορά του ελλ. Στρατού και η εξασφάλιση χρόνου να οργανώσει αδιατάρακτα τις δυνάμεις του, με την μεταφορά υλικού στην Άγκυρα και να εξαπολύσει αντεπίθεση, όταν ο ίδιος το επιθυμούσε Ο Γούναρης προτίμησε την καταδίωξη του Κεμάλ, που υποχωρούσε, γιατί ισχυριζόταν, ότι ο δρόμος για την Άγκυρα ήταν ανοιχτός. Ο Ελλ. Στρατός οδηγείται στο μαρτύριο της αλμυράς ερήμου, χωρίς τρόφιμα και εφόδια, αποδείχτηκε όμως πιο άξιος από την ηγεσία του, με πολλά προβλήματα στον ανεφοδιασμό και στις συγκοινωνίες με τα μετόπισθεν σε μια αναμέτρηση που θα γινόταν κάτω από τις πιο δύσκολες συνθήκες για τον ελλ. στρατό και τις πιο ευνοϊκές για τον Κεμάλ. 26 Στις 10 Αυγούστου του 1921 η ελληνική στρατιά με μύριες δυσχέρειες έφτασε στη δυτική όχθη του Σαγγαρίου απέναντι από την οχυρωμένη τουρκική αμυντική τοποθεσία. Η μάχη κράτησε από τις 10 ως τις 29 Αυγούστου, αποτελεί τη σημαντικότερη πολεμική σύγκρουση κατά τη Μικρασιατική εκστρατεία και το αποκορύφωμα της ελληνικής προσπάθειας να συντριβεί ο Κεμαλισμός Τελευταία σημαντική επιχείρηση στη Μ. Ασία υπήρξε η απόκρουση από τον ελλ. Στρατό της τουρκικής επίθεσης στο Αφιόν Καραχισάρ. Σύμπτυξη ελληνικού στρατού στις αρχικές θέσεις. Προσανατολισμός αμυντικής γραμμής γύρω από τη Σμύρνη. 27Αριστείδης Στεργιάδης, ύπατος αρμοστής Σμύρνης σε όλη την περίοδο της Μ εκστρατείας και καταστροφής έπαιξε σημαντικό αλλά αμφισβητούμενο ρόλο στις εξελίξεις του Μ. ζητήματος 28Στις 12 Φεβρουαρίου 1922 δημοσιεύτηκε σε δυο εφημερίδες των Αθηνών το «Δημοκρατικό Μανιφέστο» που το υπέγραψαν ο Αλέξανδρος Παπαναστασίου και 6 συνεργάτες του. Η καταδίκη τους από το κακουργιοδικείο Λαμίας ενίσχυσε την αντιμοναρχική μερίδα των Φιλελευθέρων. 29Η ανάθεση στον αντιστράτηγο Γ. Χατζηανέστη της αρχηγίας της Στρατιάς στις 23 Μαΐου 1922, προκάλεσε αντιδράσεις στις τάξεις των αξιωματικών και δε συνέβαλε στη ενίσχυση της εμπιστοσύνης του στρατού απέναντι στην ανώτατη ηγεσία του. Αυτήν την εποχή κυβερνητικής παράλυσης και διπλωματικής απομόνωσης διαλέγει ο Κεμάλ για να εξαπολύσει επίθεση κατά των ελλ .θέσεων Επικεφαλής ο ίδιος με άφθονο πολεμικό υλικό (Ιταλογαλλικό) Ενώ ο Χατζηανέστης ο στρατάρχης με τα πήλινα πόδια διηύθυνε από 500 χιλ μακριά. 30Γραμμές του ελληνικού μετώπου τον Αύγουστο του 1922, παραμονές της τουρκικής επίθεσης. Προποντίδα- Εσκί Σεχίρ- Αφιόν Καραχισάρ 31 Η αναμενόμενη επίθεση άρχισε στις 13 Αυγούστου. 12 τουρκικές μεραρχίες παρατάχθηκαν απέναντι στις 2 ελληνικές Στις 15 Αυγούστου εξακολουθούσαν την προέλαση και ήλθαν σε επαφή με τις ελληνικές μονάδες που υποχωρούσαν. 17 Αύγούστου η μάχη στην κοιλάδα του Αλή Βεράν μετά από ηρωική αντίσταση της 12ης ελλ. Μεραρχίας οι μονάδες άρχισαν να διαρρέουν προς τα δυτικά. 32 Στις 28 Αυγούστου συνεχίστηκε η σύμπτυξη του νότιου τμήματος της ελλ. Στρατιάς. Η επιβίβαση στα πλοία έγινε από το λιμάνι του Τσεσμέ μέχρι και τις 3 Σεπτέμβρη των τμημάτων της οπισθοφυλακής. Ακολούθησε γενική έξοδος του ελλ. Πληθυσμού. 33Ο Συνταγματάρχης Πλαστήρας που είχε αποκτήσει εξαιρετική φήμη στο Μακεδονικό μέτωπο του 1918, στην Ουκρανία το 1919και στο Σαγγάριο το 1921έδωσε σκληρή μάχη με τουρκικό απόσπασμα. Η υποχώρηση του αποσπάσματός του έγινε με παραδειγματική τάξη και συνετέλεσε στην επιτυχή υποχώρηση όλου του συγκροτήματος Φράγκου. 34Ο εμπρησμός της Σμύρνης από τους Τούρκους στις 31 Αυγούστου 1922, και ο μαρτυρικός θάνατος του μητροπολίτη Χρυσοστόμου προκάλεσαν τη γενική συγκίνηση του Ελληνισμού. 35Ο Μητροπολίτης Δράμας Σμύρνης βρήκε μαρτυρικό θάνατο από τον Τουρκικό όχλο, στον οποίο τον παρέδωσε ο Τούρκος Διοικητής Νουρεντίν. 36Με την πυρπόληση της Σμύρνης οι άστεγοι κάτοικοί της προσπαθούσαν απεγνωσμένα να βρουν κάποιο πλωτό μέσο για να επιβιβαστούν στα συμμαχικά πλοία, που ναυλοχούσαν στο λιμάνι. Καταστράφηκαν πάνω από 55.000 κτίρια. 11 Σεπτεμβρίου ο Πλαστήρας, ως πρόεδρος τριμελούς επαναστατικής επιτροπής κατήργησες τις στρατιωτικές και πολιτικές αρχές στη Χίο. 37Προσχώρηση στην Επανάσταση του συνταγματάρχη Στυλιανού Γονατά, μετριοπαθούς Κωνσταντινικού, ως ενέργεια με εθνικό χαρακτήρα 3815 Σεπτεμβρίου τμήματα επαναστατημένου στρατού μπάινουν στην Αθήνα. Μαζί και στρατιώτες από το Μικρασιατικό μέτωπο. 3931 Οκτωβρίου 1922 έκτακτο στρατοδικείο. Η Δίκη των 6 (Πρωατοπαπαδάκης, Θεοτόκης, Στράτος, Γούναρης, Στρατηγός, Μπαλτατζής, Γούδας απουσιάζει ο Χατζηανέστης) Γούδας, Στρατηγός ισόβια οι άλλοι θανατική ποινή. Η στρατιωτική ευθύνη για την κατάρρευση του μετώπου βάρυνε αποκλειστικά την ανώτατη ηγεσία με τον αρχηγό Χατζηανέστη. Η αδυναμία (στρατιωτική, διπλωματική, οικονομική) που είχε περιέλθει η Ελλάδα ήταν αποτέλεσμα της απομόνωσης από την Αντάντ μετά την επιστροφή του Κωνσταντίνου. 4013/20 Νοεμβρίου άρχισε η Διεθνής Συνδιάσκεψη στη Λωζάννη, που κατέληξε στις 24 Ιουλίου στην υπογραφή της οριστικής συνθήκης ειρήνης. 41Νότια Βαλκάνια μετά τη συνθήκη της Λωζάννης Η Τουρκία κέρδιζε σε βάρος της Ελλάδας, την Ανατολική Θράκη, Ίμβρο, Τένεδο και φυσικά τη ζώνη της Σμύρνης. Και μια εδαφική απώλεια στα βορειοδυτικά σύνορα (14 χωριά της Κορυτσάς) 42Ο Πάγκαλος επιτελάρχης της στρατιάς της Μ .Ασίας το 1919-20 διοργανωτής τους στρατού του Έβρου κατέλαβε πραξικοπηματικά την εξουσία στις 25 Ιουνίου και παρέμεινε μέχρι τις 22 Αυγούστου 1926. 43Η 2η απόπειρα δολοφονίας του Βενιζέλου 6 Ιουνίου 1923 έφερε σοβαρό κλονισμό στις σχέσεις κυβέρνησης Τσαλδάρη και βενιζελικής αντιπολίτευσης και στη συνέχεια νέες σοβαρές εσωτερικές ανωμαλίες. 4413 Απριλίου 1936 πέθανε ο πρωθυπουργός Κ. Δεμερτζής και ανέλαβε ο Ι. Μεταξάς ως αντιπρόεδρος. 45Η Μακεδονία δέχεται το μεγαλύτερο ποσοστό των προσφύγων.