doxatounea: ιστορία του Πόντου

Ο Πόντος στην Αρχαιότητα

Με τον Εύξεινο Πόντο και την περιοχή της Κολχίδας συνδέεται άμεσα ο μύθος του Φρίξου της Έλλης και του χρυσόμαλλου δέρατος.

Ακόμη αναφέρεται σ’ αυτό η Αργοναυτική εκστρατεία με τον Ιάσονα, που πήγε να φέρει το χρυσόμαλλο δέρας από την Κολχίδα στον Ελλαδικό χώρο.

Ο μύθος εξηγεί γιατί οι Έλληνες στα αρχαιότατα αυτά χρόνια, αψηφώντας τόσους κινδύνους, πέρασαν στον Εύξεινο Πόντο και γνώρισαν την άγρια θάλασσα και τις παράλιες χώρες της. Ζητούσαν μέταλλα και το πιο πολύτιμο το χρυσάφι.

Ελληνικές αποικίες

Πρώτη ιδρύθηκε από τη Μίλητο η Σινώπη τον 8ο π. Χ αιώνα με ιωνική λαλιά.

Στη συνέχεια η Τραπεζούντα, η Αμισός κ. Ά.

Περικυκλωμένες από βαρβαρικά ιθαγενή φύλα απέκρουαν κάθε τόσο τις επιθέσεις, χάρη στη δύναμη των όπλων και στην αίγλη του ανώτερου πολιτισμού τους. Θα θυμηθούμε εδώ τον Διογένη τον κυνικό φιλόσοφο 4ο π.Χ. αιώνα που κατάγεται από τη Σινώπη.

Περσική κυριαρχία

Στα χρόνια αυτά ο Πόντος διατηρεί την αυτονομία του.

Στην Τραπεζούντα και τη ζωή της αναφέρεται και ο Ξενοφών στο έργο του «Κύρου Ανάβασις», όπου παρέμειναν οι «μύριοι» για 30 ημέρες.

Στα ελληνιστικά χρόνια

Ο βασιλιάς Μιθριδάτης και οι απόγονοί του με ελληνική παιδεία και στρατιωτική παιδεία ήταν από τους λίγους που αντιστάθηκαν στους Ρωμαίους.

Στα Ρωμαϊκά χρόνια αποτελούσε ορμητήριο για την αντιμετώπιση των Πάρθων και του νεοπερσικού κράτους.

Στα χριστιανικά χρόνια διαδίδεται ο χριστιανισμός γρήγορα και ιδρύονται πολλά κέντρα της Ορθοδοξίας. Μέρη όπου έζησαν ασκήτεψαν, άγιασαν και έγραψαν οι μεγάλοι ιεράρχες Βασίλειος και Γρηγόριος. Θρησκευτικά κέντρα με αγίους όπως ο Δωρόθεος και ο Νίκων ο «Μετανοείτε», που επανέφερε τον χριστιανισμός στην Κρήτη . Ο Αθανάσιος ο Αθωνίτης , ιδρυτής του πρώτου κοινοβιακού μοναστηριού της Μεγίστης Λαύρας στο Άγιο Όρος. Εδώ μαρτύρησε ο Άγιος Ευγένιος προσπαθώντας να καταργήσει την ειδωλολατρία και τη λατρεία του Μίθρα.

Σπουδαίο κέντρο Πολιτιστικό

Με σχολή Μαθηματικών , αστρονομίας και γενέτειρα ακριτικών ασμάτων.

Στρατηγικό Κέντρο, από όπου αναγκάζονται να αποχωρήσουν οι διάφοροι κατακτητές (Αραβες ) και διευκολύνεται έτσι το διαμετακομιστικό εμπόριο.

Σελτζούκοι Τούρκοι

Από τον 11ο αιώνα στην Μ. Ασία μετά την αποτυχία του Διογένη του Δ΄ να τους σταματήσει στο Ματζικέρτ το 1071. Την εποχή αυτή η λαϊκή μούσα ψάλλει για την ανδρεία και τα κατορθώματα των Γαβράδων, που αντιστέκονται στις επιθέσεις των Τούρκων αλλά και την κεντρική εξουσία.

Στα χρόνια της Φραγκοκρατίας μετά τα 1204 οι Κομνηνοί έρχονται στην Τραπεζούντα. Η εκλογή υπήρξε επιτυχής με 250 χρόνια ακόμη ακμής. Τον ποντιακό χώρο κατοικούσε ελληνικός ή εξελληνισμένος πληθυσμός –ορθόδοξος με οικονομική και στρατηγική θέση.

1461 κατάληψη της Τραπεζούντας-Τουρκοκρατία

Μετά την πρώτη ερήμωση και την πληθυσμιακή ανακατάταξη –νέα ζωή οικοδομείται.

Αργότερα αρχίζει η τρομοκρατία στην πορεία για τις μεταλλοφόρες περιοχές. Καταπίεση και στυγνή βία στα παράλια του Πόντου. Ευνοϊκότερες οι συνθήκες γι’ αυτούς που ζούσαν στα ορεινά. Οι Τούρκοι παρόλο που επέτρεπαν κατά καιρούς την ελεύθερη ύπαρξη και δραστηριότητα των ραγιάδων…..

Ποντιακή γενοκτονία

Από το 1909 οι Νεότουρκοι με τις συμβουλές των Γερμανών θα αρχίσουν να πλήττουν τους Έλληνες του Πόντου και όλους όσοι παρουσίαζαν οικονομική πρόοδο. Αποκλείουν στα ελληνικά εμπορικά πλοία να προσεγγίσουν τα λιμάνια του Πόντου. Και αρχίζουν οι περιορισμοί και οι διώξεις των Ελλήνων. Επιστρατεύσεις στα περίφημα τάγματα εργασίας, από όπου δεν επιστρέφουν, λεηλασίες, αρπαγές, βιασμοί και απαγχονισμοί. Πολλοί για να γλιτώσουν αναγκάζονται και μεταναστεύουν στη γειτονική Ρωσία, άλλοι δημιουργούν αντάρτικο στα βουνά. Μετά την εξόντωση των Αρμενίων το 1915 και χωρίς να είναι οι έλληνες σε εμπόλεμη κατάσταση προχωρούν σε μαζικές εκκαθαρίσεις, πόλεις ολόκληρες (Ματσούκα, Τρίπολη) εκτοπίζονται, καταλαβαίνει κανείς εύκολα ότι μιλάμε για καθαρή γενοκτονία ενός μεγάλου κομματιού του ελληνισμού. Ημέρα μνήμης όμως για τον ποντιακό ελληνισμό είναι η 19η Μάη, μέρα που αποβιβάστηκε ο Κεμάλ Ατατούρκ στη Σαμψούντα και στη συνέχεια θρηνήσαμε συνολικά πάνω από 353.000 ψυχές.

Η διεξαγωγή του Αγώνα

Από το 1915 ήδη είχε αρχίσει τον αγώνα του εναντίον των Τούρκων ο Β. Ανθόπουλος (Βασίλ-Αγάς) με τη θρυλική του ομάδα που έγινε το φόβητρο των Τούρκων της περιφέρειας Αμισού.

Η ομάδα του Παντέλ- Αγά με 47 παλικάρια προστάτευε 2.500 γυναικόπαιδα και στη μάχη του Αγιού-Τεπέ σκοτώθηκαν 119 Τούρκοι και μόνο 4 αντάρτες. Στη Σάντα οι συγκρούσεις δεν ήταν καθόλου ευνοϊκές για τους Τούρκους.

Μένεα πνέων ο Κεμάλ για την αντίσταση του κάστρου αυτού έστειλε πολύ στρατό. Ο αρχηγός των ανταρτών Ευκλείδης Κουρτίδης κατάφερε να σώσει τα γυναικόπαιδα φθάνοντας όμως στο σημείο, ώστε στο σπήλαιο της Μαγάρας να προβεί σε βρεφοκτονία για να σωθούν οι υπόλοιποι.

Ατυχής έκβαση

ήταν όμως μια τιτανομαχία-

αληθινή εποποιία στις δέλτους της ελληνικής ιστορίας γιατί ήταν Άνιση σύγκρουση:

-οι αντάρτες δεν είχαν ενιαία διοίκηση για να συντονίσουν τις ενέργειές τους.

-δεν είχαν κατάλληλο οπλισμό και απαραίτητη τροφοδοσία

-δεν είχαν ευελιξία κινήσεων, αφού τους ακολουθούσαν στα βουνά τα γυναικόπαιδα που τα προστάτευαν.

- κυρίως όμως γιατί το επίσημο κράτος παρ’ όλες τις εκκλήσεις τους δεν τους βοήθησαν ποτέ. Κάτι που θα μπορούσε να ανατρέψει τη δυσμενή κατάσταση του Μικρασιατικού Μετώπου. Με μια αξιόμαχη δύναμη στα νώτα του Κεμάλ. Ευθύνες στους ηγέτες της εποχής που δεν εισάκουσαν τις υποδείξεις των Ποντίων.

Όμως παρόλο που ο αγώνας δεν δικαιώθηκε, θα παραμείνει παράδειγμα για κάθε άνθρωπο που αγωνίζεται για την κατοχύρωση των δικαιωμάτων του, διδάσκοντας ότι δεν υπάρχει μεγαλύτερο αγαθό από την ελευθερία του.

Ο ελληνισμός του Πόντου σε όλες τις εποχές είχε να δείξει ελληνοκεντρικό πολιτισμό.

Στους Ρωσοτουρκικούς πολέμους.

Δεν απουσίαζε ακόμη από την Κρητική εξέγερση του 1866-67με συμμετοχή πολλών εθελοντών και τις οικονομικές προσφορές τους.

Η Δημοκρατία του Πόντου πρωτοστατεί και προσπαθεί ακόμη για την ίδρυση ανεξάρτητου κράτους στα 1917-22

Η πολιτική εξόντωση των Ελλήνων από τις νεοτουρκικές κυβερνήσεις, οδήγησαν τους πόντιους κυρίως της Διασποράς στη μεγάλη απόφαση να αγωνιστούν για τη δημιουργία αυτόνομης ποντιακής Δημοκρατίας.

Ο μητροπολίτης Χρύσανθος ανέλαβε την ευθύνη να φέρει την ειρήνη στην ευαίσθητη περιοχή, όπου τα αίμα αθώνων Αρμενίων και Ποντίων ήταν ακόμη νωπό..

Από το 1922 ως πριν από μερικά χρόνια οι Έλληνες στη μεγάλη τους πλειοψηφία αγνοούσαν το δράμα του ποντιακού Ελληνισμού, ο οποίος μαζί με τον ιστορικό του χώρο κινδύνευσε να χάσει και την ιστορική του μνήμη, γιατί στην Ελλάδα όπου κατέφυγε μετά τον ξεριζωμό, η επίσημη πολιτική ήταν εκείνη της λήθης.

Χρειάστηκε να περάσουν 72 χρόνια για να ανακηρυχθεί από το Ελληνικό Κοινοβούλιο η 19η Μαΐου ημέρα εθνικής μνήμης της γενοκτονίας των Ποντίων.

Εμπνευστές της Εθνοκάθαρσης οι Νεότουρκοι, που μετά τη γενοκτονία του Αρμενικού λαού (1915-16) εξαπέλυσαν διώξεις εναντίον των Ποντίων και προχώρησαν στην εξόντωση των χριστιανικών πληθυσμών. Ημέρα πένθους η 19η Μαΐου για τους Έλληνες του Πόντου. 350. 000 θύματα θρήνησαν μέσα σε λίγα χρόνια. Μόνο ο Ελληνισμός του Πόντου αντιστάθηκε οργανωμένα με ένοπλα σώματα ανταρτών και προσπάθησε να δημιουργήσει ανεξάρτητο κράτος (1917-22)

Χαρακτηριστικό είναι ότι ακόμη και σήμερα μεγάλες ομάδες έχουν διατηρήσει τη χριστιανική πίστη.

«Εσείς τι είστε; Ρώτησε τουρκάλα δημοσιογράφος την Φατιμά και η απάντηση: Εγώ τουρκικά δεν ξέρω και τα ρωμαίικα από τον αέρα δεν τα έμαθα».

Σήμερα περιμένουμε να ακούσουμε για τις θηριωδίες αυτές μια επίσημη συγγνώμη. Να αναγνωριστεί η ποντιακή γενοκτονία όπως των Αρμενίων. Να ακούσουμε μια συγγνώμη, όπως έγινε από Γερμανό καγκελάριο για τη μνήμη εξοντωθέντων Εβραίων.

Η επίσημη αναγνώριση όλων αυτών των εγκλημάτων αποτελεί προφανώς ασφαλιστική δικλείδα για τη μη επανάληψη άλλων παρόμοιων καταστάσεων. Έχοντας υπόψη ότι είναι αναφαίρετο δικαίωμα του κάθε ανθρώπου να ζει και να πεθαίνει εκεί όπου γεννήθηκε.